Skyfos czarnofirnisowany

W ceramice Starożytnej Grecji istniało wiele kształtów naczyń przeznaczonych do picia wina. Szeroko rozpowszechnione były m.in. skyfosy, o kształcie kubków na cylindrycznych stopkach z dwoma uchwytami. Takie właśnie typ reprezentuje zabytek wilanowski – wykonany z czerwonawej gliny, pokrytej na większości powierzchni czarnym firnisem (pokostem). Czarne naczynko o bardzo prostym kształcie, niewielkich wymiarach oraz pozbawione dekoracji było najprawdopodobniej przedmiotem głównie użytkowym. Powstało najpewniej w regionie Kampanii (dzisiejsze tereny Południowych Włoch). Istniejące tam w starożytności greckie kolonie już od VII wieku p.n.e. importowały ceramikę helleńską. Później zaczęły produkować na własne potrzeby, wzorując się jednak na wyrobach przywożonych. W V w. p.n.e. wielu greckich rzemieślników przybyło do miast Wielkiej Grecji, także tych położonych w Południowej Italii (z powodu kryzysu ekonomicznego spowodowanego wojną peloponeską). To oni przyczynili się do szybszego rozwoju ceramiki na tych terenach. Takie pokryte w całości czarnym firnisem przedmioty, do jakich należy miseczka wilanowska, pojawiają się około połowy VI wieku, a już w II. połowie V wieku są już szeroko rozpowszechnione.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim oraz doklejono uchwyty, a po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką bogatą w żelazo. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu. Najpierw wypalano je w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk, który widoczny jest do dziś na fragmentach skyfosu.