Danae i Amor

O miłostkach Zeusa, wśród których znalazło się także uwiedzenie Danae, napisano już całe opasłe tomy. Przypomnijmy jedynie kulminacyjny moment tej historii, który jest bezpośrednim tematem przedstawienia. Otóż Zeus, wobec zamknięcia Danae w spiżowej komnacie przez zazdrosnego ojca, który obawiał się śmierci z ręki wnuka, przeniknął do niej pod postacią złotego deszczu, za sprawą którego została ona matką herosa Perseusza. Oglądamy tu właśnie ten moment wizyty Zeusa u Danae. Skoncentrujmy się jednak na malarskich walorach tego wytwornego, dworskiego obrazu. Jest to kopia – powstałego w latach 1545-1546 – dzieła Tycjana. Renesansowy oryginał dwukrotnie większy od obrazu z wilanowskiej kolekcji znajduje się w Museo di Capodimonte w Neapolu (ol., pł.; 121 x 172 cm). Jako, że Tiziano Vecellio malował ten obraz podczas pobytu w Rzymie, pozę nagiej kobiety niektórzy wywodzą z Ledy Michała Anioła lub Nocy z kaplicy Medyceuszów. Również amorek podobno wzorowany jest na rzymskiej kopii rzeźby Praksytelesa. Pewne natomiast jest to, że struktura tego obrazu prezentuje typowo weneckie podejście do malarstwa sztalugowego zdominowane przez wytworność chromatyczną. Kopia zachowuje cenioną w obrazach mistrza harmonię pomiędzy rysunkiem, kolorem i światłocieniem. Na efekt końcowy dzieła składa się ponadto uzyskana drogą śledzenia świateł i cieni – chwalona już przez współczesnych – miękkość ciał (morbidezza).

Tycjan powrócił do tego tematu ok. 1553 r., tworząc podobną kompozycję (129 x 180 cm) z postacią Danae leżącą na łożu; z lewej jednak zamiast Amora ukazał starą służącą zbierającą złoty deszcz do fartucha. Dzieło znajduje się w Prado w Madrycie. Druga wersja tego ujęcia, z ok. 1554 r., zachowała się w Ermitażu w Petersburgu (128 x 187 cm).

Obraz wilanowski pochodzi najprawdopodobniej z kolekcji Stanisława Kostki Potockiego, został nabyty przed 1798 r. we Włoszech.

Dominika Walawender-Musz