Pokrywka lekanis czarnofirnisowanej

Terminem lekanis określane są w ceramice greckiej niewielkie czarki z pokrywką z dwoma poziomo ustawionymi uchwytami (imadłami), umieszczone na niskiej stopce. Wilanowski egzemplarz o numerze Wil.5236, do którego pokrywa stanowi komplet, zachował się w bardzo dobrym stanie – nie jest klejony ani uzupełniany. Lekanis przybierały różne kształty – przykłady z wczesnego VI wieku p.n.e. mają ścianki rozchodzące się ukośnie, natomiast późniejsze egzemplarze, z końca V w p.n.e. ścianki wznoszące się prosto. Zabytek wilanowski należy do tej drugiej grupy.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim i doklejono uchwyty. Po lekkim przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką bogatą w żelazo. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu. Najpierw naczynia wypalano w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk, który wilanowska lekanis, jak i jej pokrywka zachowały do dziś.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.