Scena wydania Jugurty [Jugurta wydany Sulli]

Prezentowany obiekt to wycisk gemmy - elipsoidalny, wypukły, na wklęsłym tle. Z boku widoczny odprysk materiału. Złożona kompozycja wielofiguralna na tle architektury ukazuje moment wydania Jugurty - króla Numidii (w latach 118–104 p.n.e.) przez króla Mauretanii Bokchusa w ręce Sulli dowodzącego wojskami rzymskimi w bitwie pod Cyrtą w roku 106 p.n.e. w trakcie wojny jugurtyńskiej (111–105 p.n.e.). Otoczeni są oni żołnierzami, w tle widać fragment łuku triumfalnego oraz sztandary m.in. tropajony. Plutarch w swoim dziele wspomina pierścień prawdopodobnie z gemmą z przedstawieniem podobnym, lub takim samym jak na wycisku wilanowskiego. Wycisk jest identyczny jak opisany w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta opisany jako Jugurta wydany Sulli, ale również jako scena sądowa.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalne gemmy z daktylioteki Lippert’a znajdziesz tutaj:  gemma 1, gemma 2

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam oraz “Recueil de pierres gravées du Cabinet du Roi” [graphic], 1750; “Traité des pierres gravées”, Mariette, Pierre Jean, Soubeyran, Pierre, Bouchardon, Edme, tom.2, 1750;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)