Ilustracje Marianny Sztymy do ,,Józków, Jaśków i Franków'' Janusza Korczaka Museum of the history of Polish Jews

Ilustracje do wznowienia powieści Janusza Korczaka (Henryka Goldszmita), które ukazało się ponad sto lat od pierwszego wydania, w 2013 roku.
To jedna z dwóch powieści o obozach dziecięcych. Pierwszą częścią dylogii, opublikowanej w wydawnictwie Jakuba Mortkowicza, były ,,Mośki, Joski i Srule'', skądinąd z oślniewającymi ilustracjami Sary Lipszycowej (zob. skany książki w ekatalogu Biblioteki Narodowej (dostęp 7.06.2023).
Utwory powstały w oparciu o własne obserwacje młodego lekarza, który wyjeżdżał od 1904 r. na turnusy przeznaczone dla dzieci z ubogich warszawskich rodzin - dla dzieci żydowskich w Michałówce nieopodal Małkini i dla dzieci chrześcijańskich w Wilhelmówce. Tak we wstępie do ,,Mośków...'' zapewniał autor o charakterze swojej opowieści: ,,nic z główy wymyślać nie będę - powtórzę tylko, com widział i słyszał''.
Wychowawstwo na koloniach (bycie ,,dozorcą'', jak je określano, jak też określał swoją funkcję i autor we wstępach do książki) było dla lekarza bardzo ważnym doświadczeniem pedagogicznym. Notabene niedługo po ukazaniu się drugiej z powieści powstał Dom Sierot Janusza Korczaka i Stefanii Wilczyńskiej.
Wydawca wznowienia powieści - oficyna W.A.B. - zaproponował stworzenie oprawy plastycznej Mariannie Sztymie, jednej z najlepszych malarek i ilustratorek polskich swojego pokolenia. W swoim bogatym dorobku grafiki użytkowej miała już wówczas również wiele pozycji dla młodszych odbiorców i odbiorczyń. Warto przy tym odnotować na marginesie, że wśród licznych czasopism, z którymi współpracowała Sztyma, był także m.in. ,,Midrasz'' i ,,Cwiszn'', artystka opracowała także plastycznie m.in. ,,Modlitewnik dla dzieci'' (przekład modlitw z języka hebrajskiego, dokonany przez Małgorzatę Kordowicz, red. Magda Koziej) czy ,,Cenniejsze niż perły. Portrety kobiet żydowskich'' i ,,Mocą przepasały swe biodra. Portrety kobiet żydowskich'' Belli Szwarcman-Czarnoty.
Dodajmy w kontekście książki o dzieciach wyjeżdżających na wieś z wielkiego miasta, że prace do tego projektu Sztyma stworzyła już w sudeckiej Grudzie, w której artystka zamieszkała po wyprowadzce z Poznania (pod koniec pierwszej dekady XXI w.).
Ostatecznie ilustracje w ,,Józkach, Jaśkach i Frankach'' zostały wydrukowane niestety jedynie w dwóch kolorach. Znajdujące się więc w kolekcji Muzeum POLIN projekty ukazują oryginalny kształt koncepcji kolorystycznej.

Przemysław Kaniecki