Historia rodziny Pisiuków z Wileńszczyzny Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Większość Żydów, którzy osiedlili się na Warmii i Mazurach po II wojnie światowej, stanowili przesiedleńcy z dawnych Kresów Wschodnich. Do tej grupy należała także rodzina Pisuków. Aleksander i Maria Pisiukowie zostali przesiedleni z Wilna do Olsztyna w 1946 r. w ramach akcji repatriacyjnej (https://sztetl.org.pl/pl/slownik/repatriacja-polakow-z-zsrr). Społeczność żydowska nie była jednak zbyt liczna. Według rejestrów wynosiła ona w latach 1946–1949 średnio około 200 osób deklarowało przynależność narodowość żydowską. Pośród nich 70% stanowili ludzie w wieku produkcyjnym, w wieku 21–45 lat. Opiekę nad napływającymi do okręgu mazurskiego (jednostka administracyjna w latach 1945–1946) Żydami sprawowali pracownicy komórki repatriacyjnej Wojewódzkiego Komitetu Żydowskiego w Olsztynie (WKŻ), będącego oddziałem Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP; https://sztetl.org.pl/pl/slownik/centralny-komitet-zydow-w-polsce-ckzp). Przedstawiciele WKŻ witali na dworcu pociągi, w których miała znajdować się ludność żydowska i organizowali dla przybywających rodzin pomoc doraźną (zwłaszcza żywnościową oraz finansową). Ponieważ dla wielu przesiedleńców Olsztyn stanowił jedynie stację pośrednią, starano się umożliwić osobom oczekującym na dalszy transport miejsce w domu noclegowym oraz udzielano pomocy tym, którzy pozostawali na dworcu. Do obowiązków WKŻ należało także informowanie przyjezdnych o możliwościach osiedlenia się w okręgu mazurskim.
Małżeństwo Pisiuków początkowo zajęło mieszkanie przy ul. 1 Maja w Olsztynie Aleksander objął wówczas stanowisko Dyrektora Domu Sprzedaży DPM, czyli Dyrekcji Przemysłu Miejscowego w Olsztynie. Rodzina starała się także za pośrednictwem Państwowego Urzędu Repatriacyjnego (PUR; https://sztetl.org.pl/pl/slownik/panstwowy-urzad-repatriacyjny) o przyznanie w użytkowanie gospodarstwa rolnego. Mimo otrzymania gospodarstwa we wsi Jonkowo, Pisiukowie wyjechali do Izraela w 1949 roku. Wraz z zawieszeniem działalności WKŻ (1949), spowodowanym przemianami gospodarczymi oraz nasilaniem się represji stalinowskich, społeczność żydowska w Olsztynie praktycznie przestała istnieć, a wielu jej członków skorzystało możliwości emigracji do ustanowionego niewiele wcześniej Izraela (1948).

Marta Frączkiewicz