Globus nieba

Globus nieba umieszczony na bogatej porcelanowej podstawie z figurami trzech jeńców. Obiekt został wtórnie złożony – pierwotnie na podstawie zamontowany był porcelanowy kosz, którego fragmenty znajdują się w zbiorach muzeum. Najprawdopodobniej po jego stłuczeniu na dekoracyjnym cokole umieszczono globus.

Berlin stał się w XIX wieku centrum produkcji globusów. Jednym z bardziej uznanych twórców map sferycznych był kartograf Karl Christian Ludwig Adami (1802-1874), którego zakład został włączony w wydawnictwo Dietricha Arnolda Reimera w 1852 roku. Wilanowski globus nieba został wydany w tym właśnie zakładzie w roku 1873, jak wskazuje data na nim umieszczona.

Globusy tego typu wykonywano z masy papierowej na którą naklejano, uprzednio namoczone, segmenty mapy z drukowanego papieru, a następnie całość zabezpieczano pokostem. Na powierzchni egzemplarza wilanowskiego widnieją gwiazdozbiory podpisane alfabetem łacińskim, gwiazdy, symbole zodiaku, równoleżniki i 36 południków. Gwiazdozbiory wyrysowane są figuralnie, za pomocą cienkiej, niebieskiej linii, a ich główne gwiazdy zaznaczono czerwoną linią przerywaną.

Okazałą, porcelanową podstawę zdobią figury trzech mężczyzn o spętanych za plecami dłoniach. Motyw jeńca był rozpowszechniony w sztuce europejskiej, a tego typu przedstawienia rzeźbiarskie szczególnie chętnie wykorzystywano w pomnikach zwycięskich władców. Jednymi z najbardziej znanych są rzeźby czterech Maurów autorstwa Pietra Tacca (1577-1640), znajdujące się w podstawie pomnika księcia Ferdynanda I Medyceusza w Livorno. Jeńcy wilanowscy mogą być wzorowani na tym dziele. Sama podstawa powstała najprawdopodobniej na początku XIX wieku w wytwórni miśnieńskiej – wskazuje na to jej kolorystyka, w której pojawiają się charakterystyczne róże i seledyny.

Obiekt nie należy do historycznej kolekcji wilanowskiej, jest darem z kolekcji Frąckiewiczów (przekazanym wraz z fragmentami potłuczonego kosza) w 1968 roku.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań Barbary Szelegejd