Bilet skarbowy - 25 złotych polskich

Wprowadzenie do obiegu pierwszego w dziejach Polski pieniądza papierowego wymagało od władz zastosowania środków zabezpieczających przed fałszerstwem. Problem ten opracowano niezwykle starannie przy wprowadzaniu do obiegu zaplanowanych biletów skarbowych o nominałach 5, 10, 25, 50, 100, 500 i 1000 złotych. Potrzeby rynkowe zmusiły władze powstańcze do uzupełnienia nominałów o pieniądze pięcio- i dziesięciogroszowe oraz jedno- i czterozłotowe, które przygotowano w sposób uproszczony, omówiony w opisie biletu pięciogroszowego. Brak wcześniejszych doświadczeń wymagał zastosowania oryginalnych rozwiązań. Do najważniejszych należało użycie nowatorskiej metody opracowanej przez J. Kapostasa, głównego projektanta szaty graficznej biletów, oraz chemika J.F. Zeidla. Polegała ona na chemicznym wybarwianiu papieru wokół liter B i S, będących skrótem od słów Bilet Skarbowy. Metoda okazała się niezwykle skuteczna, a sposób jej stosowania nie został poznany do dziś. Innym zabezpieczeniem było umieszczanie odcisku suchej pieczęci Dyrekcji Biletów Skarbowych. W celu utrudnienia fałszerstwa przyjęto wizerunek obłamanej pieczęci. Stosowano trzy różne wersje różniące się wielkością ubytku, jednak wszystkie posiadały napis o treści „Wolność, Całość, Niepodległość”. Poszczególne nominały różniły się między sobą odcieniem papieru oraz wzorem ozdobnej ramki, co utrudniało ewentualne przerabianie niższych nominałów na wyższe. Paletę zabezpieczeń zamykało umieszczanie oznaczeń serii, kolejne numerowanie poszczególnych biletów oraz opatrywanie ich podpisami dwóch lub trzech komisarzy Dyrekcji Biletów Skarbowych. O ile znak serii był drukowany w górnej części biletu, o tyle numery nanoszono ręcznie przy wydawaniu poszczególnych biletów, przy czym czyniono to dwukrotnie. Bilety po wydrukowaniu wspólnie oprawiano (początkowo po 1000, następnie po 500 sztuk), a wydając, odcinano poszczególne egzemplarze z zachowaniem wydzielonego fragmentu. Ten sam numer wpisywano zarówno na bilecie, jak i na odcinku, który zachowywano dla celów kontrolnych. W przypadku podpisów komisarzy różniły się one w zależności od nominału. Przykładowo na biletach dwudziestopięciozłotowych widniały podpisy Piotra Grozmaniego, radcy miasta Wilna, i Michała Zakrzewskiego, regenta metryki koronnej.

Leszek Poniewozik