Legitymacja Towarzystwa Gimnastycznego

Przed wybuchem Wielkiej Wojny zawiązywały się na terenie ziem polskich liczne organizacje działające w duchu narodowowyzwoleńczym. W Galicji ruch niepodległościowy kultywowany był m.in. w organizacjach sportowych. Najwcześniej, bo w 1865 r., utworzony został we Lwowie Klub Sportowy, który w 1867 r. przybrał nazwę Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, po czym przystąpił do zakładania oddziałów w Tarnowie, Przemyślu, Krakowie i Stanisławowie. W ślad za tymi miastami poszły kolejne. W Łańcucie gniazdo Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” utworzone zostało w 1891 r. Na zebranie założycielskie, zorganizowane w sali starostwa przybyli urzędnicy, nauczyciele i księża. Pierwszym prezesem miejscowego oddziału został adwokat dr Walenty Szpunar. Początkowo łańcuckiemu „Sokołowi” przewodzili galicyjscy demokraci tj. zwolennicy Polskiego Stronnictwa Demokratycznego, a następnie narodowi demokraci. Otwartość na zwolenników innych kierunków politycznych sprawiła, że szeregi Towarzystwa w Łańcucie szybko rosły w siłę, ostatecznie osiągając liczbę ponad stu członków, rekrutujących się głównie spośród miejscowej inteligencji. Do udziału w pracach „Sokoła” i drużynach gimnastycznych chętnie angażowały się kobiety, licznie uczestnicząc w zlotach krajowych. „Sokół” posiadał też członków honorowych, którymi zostawali kolejni właściciele dóbr łańcuckich. Zanim Towarzystwo doczekało się własnego gmachu, jego działacze korzystali z pomieszczeń starej plebani. Po wzniesieniu nowej, okazałej siedziby w 1896 r., zakupiono dodatkową parcelę, na której założono park i boiska do gier. „Sokół” prowadził gimnastykę w szkołach, naukę jazdy na rowerach i łyżwach, urządzał zabawy, wieczorki literackie, odczyty, organizował obchody rocznic narodowych takich jak stulecie uchwalenia Konstytucji 3 Maja i Powstania Kościuszkowskiego, rocznic Powstania Listopadowego i Styczniowego oraz pięćsetnej rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Poprzez tę działalność wpływał na świadomość narodową zarówno mieszkańców samego Łańcuta, jak i okolicznych wsi.

Joanna Kluz