Koń i bydło na pastwisku

Zwierzęta gospodarskie odpoczywają nad brzegiem rzeki na tle pejzażu zamkniętego z prawej strony wysokim pagórkiem zwieńczonym ruinami warowni. W oddali na drugim brzegu szarzeją zarysy osamotnionej wieży. Rozciągające się na pierwszym planie po lewej stronie rozlewiska nizinne tereny porasta zielona ruń, na której widzimy trzy krowy – dwie leżące i jedną stojącą, każda innej rasy, oraz postawnego gniadosza zapatrzonego w dal. O tym, że to pora wieczorna, świadczą rozleniwione pozy sytych zwierząt i rozświetlone światłem zachodu drobne listowie smaganego wiatrem drzewka ograniczającego widok z lewej strony. Równomiernie rozświetlając świat przedstawiony, skośne promienie słoneczne kreują nastrój scenerii i nadają jej baśniowego charakteru. Szczegóły na dalszym planie spowija srebrzysta mgiełka, na planach bliższych wibrują żywsze kolory umaszczenia zwierząt.

Sposób potraktowania pejzażu dowodzi inspiracji twórczością italianistów, zaznaczającej się szczególnie w upodobaniu do przedstawiania widoków rozległych, ze skałami, wzgórzami i niebieskawymi szczytami gór na dalszych planach, w nadawaniu krajobrazom spokojnego, stłumionego nastroju; w użyciu światła pozwalającego utrzymać obraz w złocistym czy srebrzystym zamgleniu i wydobyć plastykę szczegółów, w doborze sztafażu – najczęściej są to pasterze i ich stada, odpoczywające lub niespiesznie wędrujące.

Obraz wilanowski uznawany jest za dzieło naśladowcy Cuypa. Istnieją pewne przesłanki ikonograficzne pozwalające co najmniej dopuścić możliwość takiej atrybucji. Choć próby dookreślenia autora na obecnym etapie badań obarczone byłyby dużym ryzykiem błędu, pozwolimy sobie poddać pod rozwagę np. łudzące podobieństwo sylwetki gniadego konia z obrazu Abrahama van Calraeta Brązowy koń przy żłobie (olej na desce, 36 × 51 cm, RKD nr 262125). Atrybucja dzieł tego domniemanego ucznia Cuypa nie jest oczywista, gdyż – podobnie jak on sam – podpisywał się on inicjałami A.C. Obaj malarze stosowali bardzo podobną technikę (jedyną zauważalną różnicą jest brak impastów u Calraeta) i poruszali się w tym samym zestawie tematów. Co ciekawe, wspomniany obraz Calraeta nosi wprost inskrypcję „A cuijp” u dołu po lewej stronie. Nie jest tajemnicą, że ogromna popularność dzieł Cuypa (szczególnie w XVIII-wiecznej Anglii) skłaniała marszandów do fałszowania jego sygnatur i z taką sytuacją mamy tu zapewne do czynienia. Pewna umowność i brak wycyzelowania powierzchni zauważalna w obrazie wilanowskim skłaniają też do zastanowienia, czy nie mamy przed sobą dzieła któregoś z późniejszych naśladowców, wszystko przemawia jednak za tym, aby w poszukiwaniach jego autora pozostać we wskazanym kręgu wpływów artystycznych.

Dominika Walawender-Musz