Amfora nolańska

12.7 średn. wlewu

Amfora to naczynie o jajowatym brzuścu na niskiej stopce i wysokiej szyjce z dwoma uchwytami (zwanymi imadłami). Tego typu naczynia występowały we wszystkich okresach ceramiki greckiej już od X w. p.n.e. Zabytek wilanowski reprezentuje typ tzw. amfory nolańskiej, które były wytwarzane głównie w latach 490-440 p.n.e.

Niestety do naszych czasów amfora dotrwała w kilkunastu fragmentach i z brakującą dużą częścią z prawej strony. Jednak nawet w tym stanie widoczna jest wysoka klasa jej malarskiej dekoracji. Namalowana scena przedstawia najprawdopodobniej uskrzydloną boginię Eos goniącą młodzieńca Kefalosa. Po drugiej stronie wazy dekoracja zachowała się jedynie we fragmentach – rozpoznać w nich możemy głowę starca i fragment jego nogi oraz laski, na której się wspierał. Dekoracja przedstawia mitologiczną scenę w której bogini zakochana w młodym myśliwym porywa go. Taki temat był wielokrotnie podejmowany przez malarzy amfor. Szczegóły malowidła pozwalają je przypisywać tzw. Malarzowi Alkimachosa (od imienia młodzieńca namalowanego przez niego na jednej z zachowanych waz).

Jak powstawało to naczynie? Najpierw kształt wytoczono na kole garncarskim oraz doklejono uchwyty. Po lekkim podeschnięciu malarz naszkicował na jej powierzchni zaplanowaną dekorację, a następnie malował używając do tego firnisu – specjalnie przygotowanej, delikatnej glinki bogatej w żelazo. Następnie dobrze wysuszoną amforę włożono do pieca, gdzie podlegała najpierw wypałowi z dostępem tlenu. W pewnym momencie otwory pieca zatkano, w ten sposób blokując dostęp tlenu do środka. Dzięki jego brakowi żelazo zawarte w glinkach zmieniało kolor z czerwonego na czarny. W kolejnej fazie tlen ponownie wpuszczano do środka – wtedy części nieosłonięte firnisem stawały się znów czerwonawe. Po powolnym wystudzeniu pieca amfora była gotowa.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.