Julian Stryjkowski na fotografii

Pisarz, urodzony w Stryju, wtedy jeszcze jako Pesach Stark, Julian Stryjkowski (1905–1996) studiował polonistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Przed wojną był nauczycielem i dziennikarzem, angażował się także w działalność polityczną; należał do Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, a w latach 1935–1936 był więziony za działalność w ruchu komunistycznym.

W czasie II wojny światowej przebywał w Związku Radzieckim. O tym okresie napisał w powieści „Wielki Strach” (1980). Piotrowi Szewcowi opowiedział, jak usłyszał w Moskwie, w 1943 r. o powstaniu w getcie warszawskim: „Dowiedziałem się, że z dnia na dzień przestał istnieć naród żydowski, który po zagładzie znów stał się moim – mówił po latach. – Żyd komunista przestaje być Żydem. Znowu poczułem się Żydem. […] Muszę postawić żydowskim powstańcom i całemu narodowi nagrobek, w miarę moich skromnych sił. Muszę ocalić przed zapomnieniem, co się da. I wróciłem do swych lat dziecinnych, do lat, które zginęły pod namułem zapomnienia. I wielkim wysiłkiem pamięci dźwignąłem tę zdawałoby się straconą, na zawsze zatopioną Atlantydę. Wydobywały się spod progu mojej pamięci sceny, szczegóły, ludzi, którzy zmartwychwstali. I tak powstała moja pierwsza powieść «Głosy w ciemności». I to już się stało tematyką całego życia” (Julian Stryjkowski, Piotr Szewc, „Ocalony na Wschodzie. Z Julianem Stryjkowskim rozmawia Piotr Szewc”, Montricher 1991, s. ). „Głosy w ciemności” (1956) otwierają jego wielki cykl, poświęcony życiu galicyjskich Żydów przed I wojną światową, na który składają się także „Austeria” (1966), „Sen Azrila” (1975) i „Echo” (1980).

Krzysztof Gierałtowski sfotografował Juliana Stryjkowskiego w 1987 r. w swoim studiu przy ul. Panieńskiej 9 m. 7.

Renata Piątkowska