Krater dzwonowy w stylu Gnathia

Starożytni Grecy pili wino zmieszane z wodą, a ten zwyczaj wymagał stworzenia odpowiednich naczyń do łączenia obu płynów – kraterów. Za względu na ich rozpowszechnienie istnieje bardzo wiele wariantów ich formy. Są to jednak zawsze pojemniki głębokie, o szerokim wylewie (co ułatwiało korzystanie z nich) zwykle na niskiej stopce, z dwoma uchwytami (zwanymi imadłami). Ze względu na ich charakterystyczne kształty wyróżnia się kilka typów kraterów, takie jak: kolumienkowy, wolutowy, kielichowy czy dzwonowaty. Zabytek wilanowski należy do tego ostatniego – najprostszego, a także wykształconego najpóźniej, a jednocześnie najbardziej popularnego na terenach Południowych Włoch, gdzie najprawdopodobniej powstał.

Tego typu naczynia – pokryte czarnym firnisem i ozdobione dekoracją białą, czerwoną i żółtą - powstawały w II. połowie IV i na początku III wieku p.n.e. Ich najlepsze egzemplarze stworzono w rejonie Apulii, skąd najprawdopodobniej pochodzi wilanowski egzemplarz. Określa się je terminem „gnathia” pochodzącym od nazwy starożytnej miejscowości Gnathia (Egnazia), w której wiele z nich odnaleziono.

Naczynie zachowało się do naszych czasów w całości – ma tylko jeden niewielki ubytek i kilka zadrapań. Wykonane zostało z pomarańczowo-brązowej gliny, którą jednak w większości pokryto firnisem (pokostem). Dekoracja krateru jest dosyć prosta i pojawia się tylko po jednej jego stronie – składa się na nią kilka pasów prostych ornamentów, z których najbardziej charakterystycznym jest gałązka winnej latorośli, od której odchodzą liście, pnącza i winogrona. Ten typ dekoracji wywodzi się ze schematów, jakie wprowadził lub upowszechnił tzw. Malarz Róży – jeden z pierwszych twórców naczyń Gnathia. Dodatkową ozdobą naczynia są uchwyty wymodelowane na kształt lwich głów.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.