Maria Kazimiera Sobieska jako Jutrzenka

Maria Kazimiera Sobieska jako Jutrzenka
Kolejny obraz z dawnej kolekcji Potockich, właścicieli zamku łańcuckiego jest swoistym portretem Marii Kazimiery Sobieskiej, królowej Polski przedstawionej jako Jutrzenka w otoczeniu trzech puttów - personifikacji wiatrów. Jeden z nich trzyma kosz z  różami, drugi niesie zapaloną pochodnię zwiastującą nadejście jutrzenki, trzeci leje wodę z trzymanego przez siebie dzbana (poranna rosa). Pod postacią puttów kryją się trzej synowie pary królewskiej czyli Jakub, Aleksander i Konstanty. Królowa w powłóczystych szatach i wianku na głowie sypie róże z kosza trzymanego przez jednego z wiatrów. Obraz w kształcie tonda jest XIX wieczną kopią z plafonu znajdującego się w Gabinecie Zwierciadlanym pałacu w Wilanowie (Muzeum Pałacu króla Jana III). Oryginał jest dziełem Jana Reisnera, polskiego malarza i architekta związanego z dworem króla Jana III Sobieskiego – wraz z Jerzym Szymonowiczem – Siemiginowskim ozdabiali pałac królewski w Wilanowie. Maria Kazimiera de la Grande d Arquien (ur w 1641 r, zm. w 1716 r) była córką francuskiego markiza i ochmistrzyni dworu Ludwiki Marii Gonzagi, późniejszej królowej Polski, żony Władysława IV Wazy. Wraz z Marią Gonzaga, jako czterolatka Maria Kazimiera przybyła do Polski, gdzie w 1658 r wyszła za mąż za Jana Zamoyskiego, wojewodę sandomierskiego, który zmarł kilka lat po ślubie. Będąc młodą wdową w lipcu 1665 r została żoną Jana Sobieskiego. Co warte podkreślenia było to małżeństwo zawarte z miłości, co było rzadkością w tamtych. Z Janem Sobieskim miała trzynaścioro dzieci, z których dorosło tylko czworo. Królową Polski została w lutym 1676 r. Po śmierci Jana III Sobieskiego wyjechała do Francji, gdzie zmarła. Jutrzenka (inaczej Eos lub Aurora) to jedna z tytanid, bogini świtu i zorzy porannej która rozpraszała mroki nocy i zwiastowała światło dnia ludziom, stąd przedstawienie Marii Sobieskiej (zwanej Marysieńką) jako tej bogini podkreślało jej rolę jako „niosącej światło dla ludu”.

Bożena Rybkowska