Lubomirska Izabela z Czartoryskich (Elżbieta,1736-1816) - portret

Pełen wdzięku portret małej Izabeli Lubomirskiej ukazuje ją w ujęciu do pasa, ¾ w prawo, w pudrowanej peruce z wpiętym bukiecikiem kwiatów i w białej sukni z naszytymi błękitnymi wstążkami. Szyję zdobi marszczona koronka spadająca na piersi. Dziewczynka pozuje z wielką powagą, co kontrastuje z jej wiekiem i lekką formą pastelu, dodając wizerunkowi uroku i czyniąc go tym ciekawszym. Wśród wielu przesłanek, także i wysoka klasa artystyczna portretu pozwala go włączyć do oeuvre Louisa Marteau – francuskiego mistrza, który w 1748 roku przybył na dwór Jana Klemensa Branickiego. Świeżo poślubiona żona hetmana, Izabela z Poniatowskich, była bliską krewną portretowanej. Artysta w kolejnych latach wykonał wiele portretów przedstawicieli tej rodziny, wiadomo też, że Izabela Lubomirska utrzymywała z nim stały kontakt, a po śmierci króla Stanisława Augusta zaopiekowała się nim, wypłacając mu pensję.

Mała Izabela odebrała staranne wykształcenie, pod okiem swej babci, Izabeli Kazimierzowej Czartoryskiej. Nobliwa arystokratka, mimo prawdziwego uwielbienia dla wnuczki, była zasadnicza i powściągliwa w wyrażaniu uczuć. Codziennie rano odpytywała ją z lekcji, by porównać jej odpowiedzi z relacjami ochmistrzyni i nauczycieli i osobiście przekonać się, że słyszane pochwały nie są jedynie próbą schlebiania seniorce rodu.

Izabela zgodnie z wolą ojca 14 czerwca 1753 roku poślubiła marszałka wielkiego koronnego Stanisława Lubomirskiego, starszego o 16 lat. Miała cztery córki: Izabelę, Aleksandrę, Konstancję i Julię oraz przybranego syna, Henryka. Jako właścicielka wielkiego majątku, licznych miast, wsi oraz wielu pałaców, m.in. kilku w Warszawie oraz w Wilanowie i Łańcucie, była podziwiana w całej Europie. Zamieszana w polityczną aferę (podżeganą przez niejaką Dogrumową) opuściła kraj. W jej paryskim salonie bywała elita towarzyska, m.in. przyszły prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Jefferson, Charles-Claude d’Angiviller czy kardynał de Rohan oraz znani malarze: Jean Baptiste Greuze, Élisabeth Vigée Le Brun, Jacques-Louis David i Hubert Robert.

Z przekonania była rojalistką, przeciwniczką Napoleona. Wybuch rewolucji francuskiej skłonił ją do wyjazdu do Szwajcarii, a następnie do Wiednia, gdzie zamieszkała na stałe, kupując pałac na Mölkerbastei. Zmarła w Wiedniu 25 listopada 1816 roku.

Napis na odwrocie: z Xiążąt Czartoryskich Izabela Lubomirska