Persona non grata

Persona non grata to osoba niemile widziana, intruz. Teodor Bok dobrze wiedział, jak czuje „nieproszony gość” we własnym kraju. Czy jednak tylko o tym jest ta mistrzowska martwa natura, ułożona z figur i przedmiotów opatrzonych wspólnym tytułem PERSONA NON GRATA? Cienką, subtelną, lecz zdecydowaną kreską artysta narysował: pocisk karabinowy z odręcznym podpisem KULA; sylwetkę z nogami kobiety i głową zwierzęcia, trzymającą w prawym ręku tarczę, w lewym oszczep skierowany ku górze (czyżby Bok nawiązał do greckiej mitologii, gdzie meduzy, gorgony i erynie zamiast włosów mają wijące się węże?); trumnę z krzyżem, pod nią napis: PERSONA NON | GRATA| W DRODZE DO WIECZNOŚCI. Dalej dwunożna krocząca figura bez rąk, głowy, z tułowiem ze zwiniętego sznura, spod którego z tyłu zwisa ogon-warkocz z kokardą, z przodu sterczy smukła strzała-członek zakończona grotem. Obok – figura o nogach kobiety, w butach na obcasach, z tarczą zamiast tułowia, wokół której wiją się węże. Jej łono przeszywa na wylot oszczep. Poniżej, pośrodku głowa mężczyzny na drewnianej pokrywie ustawionej na sztorc opatrzona podpisem: BOLSZEWIK, u dołu od lewej krawędzi: drewniana skrzynia (latryna?) opasana w poziomie dwoma żelaznymi obręczami. Z prawej strony napis: KOBIETA LEKKICH | OBYCZAJÓW | UKRYTA | W DREWNIANEJ SKRZYNI, pośrodku u dołu studnia, z której wydobywa się postać ze skrzydłami, poniżej napis: ANIOŁ W STUDNI. Przy dolnej krawędzi mniejsze wizerunki, od lewej: żółw (?), od prawej: pasiasty stwór z wielkim pyskiem, w którym trzyma jajko, niżej podpis: JAJOŻERCA.

Wojna (odniesienia do niej są najbardziej czytelne), broń, śmierć. Według Boka persona non grata może być i bolszewik, i kobieta lekkich obyczajów, jajożerca i anioł. Są nimi wszyscy, którzy nie pasują, nie zgadzają się na przyjęte konwenanse i układy. Także w tym rysunku zwycięża ironia i (bardzo) cierpki humor.

Renata Piątkowska