Tłok pieczętny z monogramem AP

Tłok pieczętny z monogramem AP

W zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zachowało się przeszło czterdzieści zabytków sfragistyki, czyli pieczęci lub tłoków pieczętnych. Określenie sfragistyka pochodzi od greckiego słowa sphragis oznaczającego pieczęć (alternatywnie, od języka łacińskiego – sigillum – sygillografia) i definiuje gałąź pomocniczych nauk historycznych, której badania koncentrują się na pieczęciach – odczytywaniu ich znaczenia, a także ustalaniu okoliczności ich powstania. Historia sfragistyki sięga XIX wieku; dostrzeżono wówczas, że pieczęcie mogą stanowić wartościowy materiał źródłowy, wnoszący wiedzę w zakresie ustaleń politycznych, heraldycznych, z zakresu dyplomacji, a także innych wątków związanych z przeszłością.

Zespół pieczęci i tłoków pieczętnych zachowanych w zbiorach Muzeum pod względem czasu powstania sięga aż do XVIII wieku. Pieczęcie oraz tłoki dotyczą nie tylko dóbr wilanowskich. Zespół zawiera obiekty, które powiązać można z konkretnymi osobami – właścicielami Wilanowa w kontekście piastowanych przez nich urzędów, ale także takie, które dokumentują system administrowania dobrami i ich funkcjonowania, nie tylko wilanowskimi.

Prezentowana tłok pieczętny posiada typariusz wykonany ze stali, wklęsłoryty (to znaczy, że kształt odbijany został wyryty w płaskim kawałku stali i jest wklęsły, nie wypukły, jak np. w pieczęci Biblioteki Wilanowskiej, por nota do obiektu: Wil.6076). Typariusz otrzymał kształt prostokąta o ściętych narożnikach. W polu pieczętnym widnieje monogram pisany stylizowanymi na gotykę literami: A P. Może on odpowiadać inicjałom jednego z właścicieli Wilanowa z rodu Potockich. Aż czworo z nich posiadało imiona rozpoczynające się na A; Aleksander Potocki (1778-1845), syn Stanisława Kostki (1855-18121), syn Aleksandra, August (1805-1867) oraz jego małżonka Aleksandra z Potockich (1818-1892). Biorąc pod uwagę liternictwo gotyckie, można powiązać ową pieczęć z innym obiektem związanym z Wilanowem, który posiada podobny motyw – Obręcz na konar drzewa (por. nota do obiektu Wil.3382), na której widnieją litery M P, utrzymane w podobnej stylistyce. Obręcz wiązana jest z Maurycym Potockim, synem Aleksandra. Być może zatem, AP można powiązać właśnie z nim, który gospodarował Wilanowem od roku 1832 roku. Pieczęć posiada czterościenną, rozszerzającą się ku górze rączkę, wykonaną z jaspisu krajobrazowego.

sfragistyka, sphragis, Aleksander Potocki, właściciel Wilanowa, typariusz, pole pieczętne, gotycka czcionka