Czarka czarnofirnisowana

Kyliks to w ceramice Starożytnej Grecji jeden z najpopularniejszych kształtów naczyń służących do picia wina. Składa się z niezbyt głębokiej, ale szerokiej czaszy z dwoma uchwytami (nazywanymi imadłami) umieszczonej na nóżce (lub samej stopce). Wilanowski egzemplarz wykonano z jasnoczerwonej gliny, jej kolor skrywa jednak na większości powierzchni czarny firnis (zwany także pokostem). Forma i zdobienie kyliksu są bardzo proste – jego jedyną dekorację stanowi medalion i cztery niewielkie palmetki na dnie czaszy, naniesione w technice stemplowania. Naczynie zachowało się do naszych czasów w całości – widoczne są na nim jednak liczne nawarstwienia i złuszczenia.

W jakiej technice wykonano kyliks? Najpierw wytoczono go na kole garncarskim i doklejono uchwyty. W jeszcze wilgotnej glinie odciśnięto stemple. Po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką bogatą w żelazo. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu, przed wypałem glina miała najprawdopodobniej kolor czerwonawy. Tak przygotowany przedmiot wkładano do pieca opalanego drewnem. Najpierw wypalano go w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk w zabytku wilanowskim zachowany do dziś.

Takie pokryte w całości firnisem przedmioty pojawiają się około połowy VI wieku, a już w II. połowie V wieku są już szeroko rozpowszechnione. Mają one zwykle charakter głównie użytkowy.