Postać atlety

Na owalnym, wypukłym wycisku, na płaskim tle przedstawiony jest nagi atleta usuwający oliwę z ciała. Za nim w tle widoczny jest stolik, na którym stoi dzban, zapewne na oliwę. Wycisk jest identyczny jak opisany w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta. W ikonografii wizerunek ten opisany jest jako ćwiczenia gimnastyczne (patrz zdjęcie) jako: Zapaśnik lub bokser z przodu, namaszczający swoje ciało w pobliżu statywu z wazą, w publikacji “Gems, selected from the antique, with illustrations” możemy przeczytać: Gry gimnastyczne starożytnych zostały ustanowione w Grecji od. Ich celem były ćwiczenia wojskowe i nabycie tej zręczności, postawy i męstwa, które decydowały o losach bitew, zachęcały ludzi do rywalizacji. Były szkołą i pokazem jedynej cnoty, która była wówczas uznawana, cnoty wojskowej i przypominały turnieje w epoce rycerstwa. Gry te w końcu ewoluowały w zwykłą rywalizację i rozrywkę dla ludu. Były zarazem uświęcone przez religię w Rzymie i Grecji jak i prostymi ćwiczeniami dla zdrowia. Ćwiczenia gimnastyczne polegały na bieganiu, skakaniu, rzucaniu włócznią, zapasach i boksie. Edukacja, dyscyplina i sposób życia starożytnych miały wielką przewagę nad naszymi. Możemy uporządkować gry i związane z tym ćwiczenia gimnastyczne:     wyścigi rydwanów i gry w cyrku, wyścigi konne, zapaśnicy, bokserzy, rzucacze dysków, skoczkowie, gladiatorzy, pokazy rozrywki.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalną gemmę z daktylioteki Lippert’a znajdziesz tutaj: gemma

Ilustracja pochodzi z “Gems, selected from the antique, with illustrations” Dagley, Richard, Murray, John, Whittingham, Charles, 1804;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)