Przycisk do papieru z napisem "Via Appia"

Przycisk do papieru – gadżet jakże genialny w swej prostocie. Pomaga w porządkowaniu pojedynczych kartek papieru i zapobiega ich rozsypywaniu się. Mógł być wykonany z dowolnego materiału, od drewna przez szkło czy metal aż do kamienia. Warunek był jeden: musiał skutecznie unieruchomić niesforne kartki i jednocześnie nie pozostawić na nich żadnego śladu. Często był pamiątką przywożoną z podróży lub wiązał się ze wspomnieniem osoby lub ważnego wydarzenia. Czy można powiedzieć, że przycisk do papieru to bibelot? Tak, to bardzo użyteczny drobiazg o zupełnie dowolnym kształcie poza funkcją użytkową dekorujący pomieszczenie. Wytwórców przycisków ograniczała jedynie ich wyobraźnia. Przycisk mógł przybierać formę kunsztownie wyrzeźbionej postaci ludzkiej lub zwierzęcej, szklanej kuli, odlewu w metali ale równie dobrze mógł to być zwykły kamień.

Z pozoru zwykłym kamieniem jest przycisk, który znajduje się w naszych zbiorach. Nieduży kamień umieszczony na owalnej mosiężnej podstawce. Czym zasłużył sobie na tak wyjątkową oprawę? Jak brzmi napis po którym zostały tylko trzy mosiężne literki i kilka dziurek wskazujących na to, że literek było więcej? W Księgach Inwentarzowych czytamy: S 3406 MŁ - Przycisk – kamień z napisem Via Appia… Czy aby na pewno? Potwierdzenie uzyskamy obracając przycisk i spoglądając na spód mosiężnej podstawki gdzie przeczytamy: Roman Potocki zebrał ten kamień w Rzymie. Napis niezbyt wyraźny ale potwierdzający, że kamień został znaleziony przy Via Appia a dodatkowo informujący, że do Łańcuta przywiózł go III Ordynat. Oglądamy więc wyjątkową pamiątkę przywiezioną przez równie wyjątkową osobę.

Nie trzeba podróżować do Rzymu, żeby wiedzieć, że Via Appia jest jedną z najstarszych dróg, której fragmenty przetrwały do dziś. Jej budowę rozpoczął w 312 r. p.n.e. cenzor Appiusz Klaudiusz Caecus. Powstała głównie do celów wojskowych oraz handlowych. Łączyła Rzym z Kampanią .

Roman i jego żona, Elżbieta z Radziwiłłów, przekształcili Zamek w jedną z najpiękniejszych i najbardziej nowoczesnych rezydencji magnackich w Europie. W latach 1889 – 1911 przeprowadzili wielki remont. Pracami kierowali francuski architekt, Armand Beaque oraz włoski rysownik, Albert Pio. Do zamku doprowadzono instalację wodociągową, kanalizacyjną oraz sieć elektryczną. Większość wnętrz, które dziś możemy zwiedzać powstała właśnie w czasie tej przebudowy.

Anna Szczęsny