Pomnik Aleksieja Aleksiejewicza Bobrińskiego (1800-1868) w Kijowie

Nieistniejący już dziś pomnik hrabiego Aleksieja Aleksiejewicza Bobrińskiego został uroczyście odsłonięty w lutym 1872 roku. Na jego miejsce wybrano jedną w głównych ulic w Kijowie Bulwar Bibikowski, dziś noszącym nazwę: Bulwar Tarasa Szewczenki. Pomnik ufundowano z publicznej zbiórki zorganizowanej przez obywateli, w podziękowaniu za użyteczną pracę, która przyczyniła się do rozwoju gospodarczego kraju i miała przełożenie na byt zwykłych ludzi.

Monument odlany był z brązu i ustawiony na kamiennym cokole w formie walca. Postaci hrabiego nadano antyczny wygląd: przedstawiony był, jako symbol cnót – w rzymskiej todze. Do cokołu przytwierdzona była tablica z inskrypcją „Użytecznej działalności hrabiego Aleksieja Aleksiejewicza Bobrinskiego”. Autorami monumentu byli rzeźbiarz Iwan Schroeder i architekt Hipolit Monighetti (1819–1878).

Aleksy Aleksiejewicz był drugim w rodzie Bobrińskich. Jego ojcem był Aleksiej Grigoriewicz Bobriński (1762- 1813) – nieślubny syn carycy Katarzyny II i jej faworyta Grigorija Orłowa. Aleksiej Grigoriewicz otrzymał nazwisko od nadanego mu w wieku 12 lat majątku Bobriki w tulskiej guberni. Tytuł szlachecki nadał mu car Paweł – przyrodni brat – przez wzgląd na ich bliskie relacje w dzieciństwie.

Aleksy Aleksiejewicz Bobriński miał ogromny wpływ na rozwój przemysłu i transportu na terenie dzisiejszej Ukrainy. Był światłym, przedsiębiorczym człowiekiem, właścicielem ziemskim, chemikiem, wynalazcą. Jako gorący orędownik kolejnictwa, w latach 30-tych XIX wieku przekonał wiele osób i sam zainwestował dużą część swojego majątku w przedsięwzięcie, które zrewolucjonizowało transport w imperium rosyjskim. Wpłynął też na rozwój przemysłu cukrowego na terenie Podola, Wołynia i Kijowszczyzny, poprzez innowacyjne i racjonalizatorskie rozwiązania, którymi chętnie dzielił się z innymi. Do połowy lat 70-tych XIX wieku tylko w guberni kijowskiej działało 75 cukrowni. Wzrost ich liczby przyczynił się do napływu kadry inżynierskiej oraz podniesienia ogólnego poziomu wykształcenia. Szybko rozwijający się przemysł stworzył ogromną liczbę miejsc pracy, dawał stabilne dochody chłopom, robotnikom, inżynierom, ekonomistom, prawnikom.

Pomnik tego zasłużonego przedsiębiorcy niestety nie przetrwał. Niedługo po odsłonięciu monument został zdewastowany poprzez zerwanie brązowych elementów, w tym również tablicy inskrypcyjnej, które zostały przywrócone na początku XX wieku.

Ostatecznie pomnik usunięty w 1920 roku w wyniku dekretu Rady Komisarzy Ludowych, zgodnie z którym pomniki „carów i ich sług” podlegały „usuwaniu z placów i ulic ”. Brązowa statua przeniesiona została na złomowisko na terenie zakładów Arsenału, a następnie przetopiona.

Prezentowane zdjęcie ukazuje Bibikowski Bulwar w ujęciu perspektywicznym. Pomnik Bobrińskiego ukazany jest z boku. Na tylnej stronie cokołu widać puste miejsce po zabranej tablicy.

W chwili wykonania fotografii monument miał już około 20 lat. Dużo większą nowością był tramwaj elektryczny, którego przystanek znajdował się tuż przy pomniku. Autor fotografii uchwycił moment, w którym część pasażerów wysiadła już i odchodzi, inni natomiast wsiadają.

Zdjęcie wykonano najwcześniej w 1892 roku. Uwieczniono na nim tramwaj elektryczny, którego pierwszą linię właśnie wówczas w Kijowie uruchomiono. W tym samym roku, nieco wcześniej uruchomiono na Kreszczatiku linię tramwaju parowego, który co prawda poruszał się cicho i nie generował dymu, ale nie był zbyt wydajny z powodu dużych spadków terenu w tej części miasta. Kijowski tramwaj elektryczny był pierwszym w imperium rosyjskim i drugim w Europie.

Album Widoki Kijowa - Виды Киева [Vidy Kieva] wydała firma Leona Idzikowskiego, działająca w Kijowie od 1858 aż do 1918 roku, kiedy została przejęta przez władze bolszewickie. Po śmierci właściciela w 1865 roku księgarnię i wydawnictwo prowadziła jego żona Hersylia z Buharewiczów. Przez 32 lata jej zarządzania (do 1897 roku) oficyna wydawnicza znakomicie się rozwinęła, stając się jedną z największych w branży we wschodniej Europie. Firmą kierował również syn Władysław Idzikowski do 1920 roku. Wydawnictwo utrzymywało ożywione kontakty z księgarniami zachodnimi. Filię w Warszawie otwarto przy ulicy Marszałkowskiej 119 w 1911 roku, a następnie przeniesiono w Aleje Jerozolimskie pod nr 18. Przy siedzibie głównej w Kijowie w prestiżowej alei Kreszczatik działała czytelnia dla klientów. Firma prowadziła również biuro koncertowe i galerię artystyczną.

Autorem zdjęć w albumie Widoki Kijowa jest Franciszek de Mezer (1830-1922), kijowski malarz i fotograf. Zasłynął i przeszedł do historii jako mistrz wysokiej jakości zdjęć, dokumentalista starego Kijowa. Był oficjalnym fotografem Uniwersytetu św. Włodzimierza w Kijowie. Jego atelier, podobnie jak księgarnia Leona Idzikowskiego, również mieściło się przy Kreszczatiku.

Album znajdujący się w zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zawierający zestaw dwunastu luźnych kart jest pewnym wyborem z bogatej twórczości Franciszka de Mezera. Jego widoki Kijowa były dystrybuowane przez wydawnictwo Leona Idzikowskiego prawdopodobnie w dużych ilościach jako popularna pamiątka z podróży lub upominek, co nie ujmuje jakości ani fotografiom, ani też elegancji twardej kopertowej oprawy w płótnie w kolorze bordo z tłoczonymi białymi literami.

Album powstał w pomiędzy 1888 a 1893 rokiem, o czym można wnioskować na podstawie fotografii. Jedna z nich przedstawia pomnik Chmielnickiego na Placu Sofijskim odsłonięty w 1888 roku, inna zaś zabudowania cerkwi pw. śś. Piotra i Pawła, które w 1893 roku zburzono w celu wzniesienia nowej świątyni.

Każde z dwunastu zdjęć naklejone jest na sztywną kartę z nadrukowaną bordiurą o geometrycznym wzorze. Poniżej tej ozdobnej ramki znajduje się tłoczony znak firmowy fotografa „Fr. De Mezer A Kieff” – znak artysty fotografa. Na rewersie karty naklejony jest znak oficyny wydawniczej Leona Idzikowskiego w kształcie palety malarskiej z napisem: Librairie, Magasin de Musique et Salon Artistique Léon Idzikowski Kieff Maison Popoff.

Ewa Mostowicz-Kapciak