Mendele Mojcher Sforim

Mendele Mojcher Sforim (właśc. Szalom Jaakow Abramowicz; 1835–1917) obok Icchoka Lejba Pereca i Szolem Alejchema jest uważany za klasyka literatury w języku żydowskim – jidysz (zob. o pisarzu: https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/3755-mendele-mojcher-sforim). Jego powieści i opowiadania cieszyły się ogromnym powodzeniem, do najbardziej znanych należą „Podróże Bieniamina Trzeciego”, które rozpoczął wielką pochwałą języka wschodnioeuropejskich Żydów: „Ja zaś, Mendele Mojcher-Sforim, którego celem zawsze było służyć swemu narodowi, swoim braciom, podług sił i możliwości, nie mogę się powstrzymać, by nie rzec: «Zanim pisarze żydowscy, którym do pięt nie dorosłem, zdążą się wyspać i napisać książkę o podróżach Beniamina po hebrajsku, ja spróbuję tymczasem opisać ją w skrótowej formie prostym językiem żydowskim». […] Czuję, jak mnie z góry już chłoszczą słowami: «Obudź się, Mendele! Wstań i wyłaź zza pieca! Idź, nabierz pełne naręcza pachnących roślin z ogrodu Beniamina. Przyrządź z nich smakowitą potrawę dla twoich braci. Taką potrawę, jaką lubią». I wyszedłem, przy pomocy Boga, zza pieca, i przyrządziłem to oto smakowite danie, które stawiam teraz przed wami. Skosztujcie, Szanowni Państwo, i niech wam wyjdzie na zdrowie” (https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/podroze-beniamina-trzeciego.html, dostęp 8.11.2021).

Być może ten portret Mendele Mojchera Sforima autorstwa Pacanowskiego powstał w związku z ogłoszonym w 1946 r. przez Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych konkursem na portrety klasyków literatury żydowskiej (rozstrzygnięcie w 1947 r.). Jury w składzie: poseł prof. Józef Sack (prezydium Centralnego Komitetu Żydów Polskich), mgr Henryk Szner (Wydział Kultury i Propagandy CKŻP), Józef Sandel (przewodniczący ŻTKSP), Zofia Rozenstrauch (sekretarz ŻTKSP) nie przyznało I nagrody. Dwie II nagrody w wys. 7000 zł otrzymali Henryk Hechtkopf i Szmul Wajnsztok za portret Szolema Alejchema. Natomiast dwie III nagrody w wys. 5000 zł otrzymał Bolesław (Beniamin) Pacanowski za metaloplastyki portretujące Chaima Nachmana Bialika i Mendele Mojchera Sforima (R. Piątkowska, „Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych (Jidisze gezelszaft cu farszprojtn kunst) – Próba kontynuowania żydowskiego życia artystycznego w latach 1946–1949”, w: „Nusech Pojln. Studia z dziejów kultury jidysz w powojennej Polsce”, red. M. Ruta, Kraków–Budapeszt 2008, s. 78–79, 96).

Renata Piątkowska