Wnętrze synagogi Maharszala w Lublinie

Symcha Binem Trachter (1894–1942) urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Ojciec artysty prowadził sklep z wyrobami tekstylnymi przy ulicy Lubartowskiej – najdłuższej ulicy lubelskiej dzielnicy żydowskiej. W 1911 roku Trachter rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, którą kontynuował w krakowskiej akademii pod kierunkiem Jacka Malczewskiego oraz Stanisława Dębickiego, Teodora Axentowicza i Stanisława Kamockiego. W 1925 roku wyjechał do Paryża, by tam w prywatnej Académie Ranson doskonalić kunszt malarski, studiować prezentowane w Luwrze płótna i przyswoić cézanne’owską lekcję konstruowania kompozycji. Zanim do tego doszło, po zakończeniu studiów w Krakowie artysta na krótko wrócił do Lublina, gdzie w 1921 roku wykonał serię rysunków poświęconych architekturze rodzinnego miasta. Szkicowane czarną kredką widoki zdradzają solidne, akademickie opanowanie rysunku, a także indywidualne, wrażliwe odczuwanie architektury, które Trachter łączył z realistycznym, pozbawionym idealizacji sposobem widzenia. Wśród kilku zachowanych szkiców artysty z tego czasu znalazł się starannie skomponowany widok wnętrza synagogi Maharszala. Synagoga Maharszala, nazywana również Wielką, stanowiła duchowe centrum lubelskiej dzielnicy żydowskiej. Była największą i najokazalszą budowlą wzniesioną przez Żydów w Lublinie. Wybudowano ją w 1567 roku u podnóża północnego zbocza wzgórza Zamkowego, przy nieistniejącej już ulicy Jatecznej. Synagogę nazwano imieniem lubelskiego rabina, rektora jesziwy Salomona Lurii, zwanego Maharszalem, któremu tytuł rektora nadał król Zygmunt August. Trachter skoncentrował się na przedstawieniu głównej sali modlitw oświetlonej okazałymi, dekoracyjnymi żyrandolami. Centrum starannie przemyślanej kompozycji stanowi bima, z której odczytywano Torę i prowadzono modły. Otoczone balustradą czworoboczne podwyższenie lubelskiej synagogi odznaczało się okazałą oprawą architektoniczną, podobnie jak uchwycona w głębi szafa ołtarzowa aron ha-kodesz, służąca do przechowywania zwojów tekstu Pięcioksięgu. Widoczne w rysunkach Trachtera dokumentalistyczne podejście znajduje odzwierciedlenie w dbałości o wierne odtworzenie detalu architektonicznego, który artysta precyzyjnie wydobywa miękką kreską.

Anna Hałata