Dzbanek - małpa

Dzbanek w kształcie siedzącej małpy z dwójką młodych, jednym na jej plecach, a drugim trzymanym w łapkach z przodu. Małpiątka tworzą ucho i dziobek dzbanka. Autorem tego fantazyjnego modelu jest Johann Joachim Kaendler (1706-1775) – jeden z najsłynniejszych modelerów w miśnieńskiej wytwórni porcelany. Artysta prowadził dokładny dziennik dotyczący swojej pracy – w lipcu 1735 roku pojawia się w nim zapis: Imbryk w formie małpy, która trzyma jedno młode na plecach, i jedno przed sobą w rękach, zmienionej i doprowadzonej do należytego kształtu, siedzącej na małej podstawie, do której jest zamocowana łańcuchem i założonym zamkiem. Dzięki tej notatce dokładnie wiemy kiedy powstał ten wyjątkowy model. Jednak naczynia w kształcie zwierząt pojawiały się na europejskich stołach dużo wcześniej. Już od średniowiecza miały za zadanie przede wszystkim wzbudzać podziw i zaskakiwać biesiadników. Wzorem dla porcelanowego naczynia mogła być niemalże identyczna w formie małpka-dzbanek wykonana ze srebra złoconego około 1600 roku w Augsburgu.

Wilanowski dzbanek początkowo nie był pokryty kolorową dekoracją, jednak w pewnym momencie swojej historii został pomalowany „na zimno” (tzn. namalowanego wzoru nie wypalono, ale domalowano go później farbami olejnymi). Postaciom zwierząt dodano czapraki w geometryczne wzory w kolorach czerwonym, żółtym i niebieskim. Taka dekoracja pozbawiła obiekt funkcji użytkowej, ze względu na łatwą ścieralność farby. Naczynie jest jednak świadkiem zmian gustu na przestrzeni lat – czyste, białe szkliwo okazało się niewystarczające, więc dekorację postanowiono urozmaicić. W XIX wieku takie przemalowywanie wcześniej wytworzonych figurek porcelanowych, nie tylko na zimno, ale także z powtórnym wypaleniem, nie było przypadkiem jednostkowym. Klienci antykwariatów preferowali figurki malowane – sprzedawcy skupowali więc dawne białe egzemplarze i oddawali je do przemalowania.

W zbiorze wilanowskim imbryk znajdował się z pewnością już przed 1832 rokiem, w inwentarzu z tego czasu odnajdujemy bowiem zapis: „Imbryk porcellanowy w krztałcie Małpy z dwoma Dziećmi”.

Agnieszka Żuber