Potocki Mikołaj (ok.1593-1651) - portret

Hrabia Mikołaj Potocki herbu Pilawa (ok. 1593-1651), kasztelan krakowski i hetman wielki koronny, na niniejszym portrecie ze zbiorów wilanowskich został ukazany w ciemnym wnętrzu, w całej postaci (zwrot 3/4 w lewo), w postawie stojącej - na dwubarwnej podłodze w kratowany deseń, w czerwonym kontuszu ze złotymi szamerunkami (przepasanym litym pasem, z dużym, futrzanym kołnierzem), założonym na jasny żupan w kolorze nieco szarym. Na nogach portretowany ma żółte, safianowe buty. Lewą rękę trzyma Potocki na rękojeści karabeli, w prawej dzierży złotą buławę hetmańską, opartą o murowany cokół, na którym widnieje napis w języku łacińskim, pociągnięty czarną farbą, odnoszący się bezpośrednio do przedstawionego na obrazie magnata. W prawym górnym rogu kompozycji malarskiej znajduje się tarcza herbowa Pilawitów (z panopliami).

Co ciekawe, według opisywanego wizerunku Henryk Aschenbrenner (czynny 1857-1864) wykonał litografię, wzorowaną na rysunku Wojciecha Gersona (1831-1901), opublikowanym w albumie Juliana Bartoszewicza (1821-1870) Hetmani polscy koronni i Wielkiego Xięstwa Litewskiego (Warszawa 1860-1866; zob. online: https://polona.pl/item/hetmani-polscy-koronni-i-wielkiego-xiestwa-litewskiego-album,MjY0NTUy/9/#info:metadata, dostęp: 28.08.2020). Drzeworyt, ujmujący hetmana do pasa, został zreprodukowany w „willanowskim” Albumie widoków i pamiątek oraz Kopji z obrazów Galeryi Willanowskiej Hipolita Skimborowicza (1815-1880) i Wojciecha Gersona (Warszawa 1877; „Mikołaj Potocki, Generał podolski, Hetman Wiélki Koronny w Bibljotece Willanowskiej”, rys. Gołembiowski, ryt. Berg, s. 109). Na wymienionych podobiznach zwraca uwagę nadmierna tusza hetmana, której wyjaśnienie stanowią pewne aspekty „czarnej legendy” Potockiego, malującej go jako człowieka prowadzącego nieprzystojny tryb życia, niestroniącego od zbyt obfitego jadła i trunków.

W zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie znajduje się drugi całopostaciowy portret Mikołaja Potockiego, namalowany przez nieznanego malarza - por. nota dotycząca tego dzieła (nr inw. Wil.1363).

Mikołaj Potocki herbu Pilawa (ok. 1593-1651), hrabia, kasztelan krakowski, hetman wielki koronny; Henryk Aschenbrenner (czynny 1857-1864); Wojciech Gerson (1831-1901); Hipolit Skimborowicz (1815-1880); Julian Bartoszewicz (1821-1870); żółte, safianowe buty; złota buława hetmańska; tarcza herbowa Pilawitów (z panopliami).

Agnieszka Woźniak-Wieczorek