Marienwerder, Der Danzker | Kwidzyn. Gdanisko

Widokówka „Marienwerder, Der Danzker” („Kwidzyn. Gdanisko”) przedstawia tytułowe gdanisko — architektoniczny element zamku wraz z fragmentem dawnej Danzingerstrasse (ob. ul. Gdańska) w kierunku północnym. Kartka bez obiegu pocztowego. Fotografem i wydawcą był Fritz Krauskopf (1882-1945) z Królewca. Jego liczny dorobek fotograficzny oraz wydawniczy związany był głównie z uwiecznianiem pejzaży wschodniopruskich miast i miasteczek, a w szczególności rodzinnego Królewca.

Zespół gdaniska wzniesiony został pod koniec XIV wieku w ostatniej fazie budowy całego założenia katedralno-zamkowego. W jego skład wchodziła 40-metrowa wieża (gdanisko) oraz kryty ganek o długości 54 metrów wsparty arkadowo na pięciu ceglanych filarach o różnej wysokości, który łączył gdanisko ze skrzydłem zachodnim zamku. Wieżę wzniesiono z cegły na planie kwadratu. U jej stóp powstał ostrołukowy przelot, przez który przepływał strumień wody, odbierając wszelkie nieczystości z zamku. Najwyższa partia wieży otrzymała wymowne i dekoracyjne szczyty schodkowe ze sterczynami i blendami, które zamykały przestrzeń poddasza z dwuspadowym dachem pokrytym dachówką typu mnich-mniszka. Główny poziom użytkowy wieży zajmowało pomieszczenie przesklepione krzyżowo-żebrowo i z wymurowanym otworem w posadce, który służył do wyrzucania nieczystości. W przeszłości najprawdopodobniej nad otworem znajdowało się drewniane przepierzenie lub kabina.

Cała architektoniczna struktura, obok funkcji sanitarnych posiadała znakomite walory obronne, stanowiąc bastion wysunięty daleko poza bryłę murów obwodowych zamku. Innym bardzo ważnym aspektem gdaniska były kwestie konstrukcyjne. Stanowiło ono monumentalną przyporę, nie tylko dla zachodniego skrzydła zamku, ale dla całego założenia katedralno-zamkowego, które zostało posadowione kaskadowo na zboczu krawędzi wysoczyzny Doliny Wisły.

W 1817 roku wieżę wraz z gankiem adaptowano na cele więzienne, które utrzymywano we wnętrzach aż do 1935 roku.

Łukasz Rzepczyński