Czarniecki Stefan (1599-1665) - portret

Popiersie męskie, zakomponowane w owalu ze ściętymi prosto bokami, ukazuje Stefana Czarnieckiego (1599-1665), upamiętnionego na wieki w polskim hymnie państwowym. Na obrazie ze zbiorów Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie został przedstawiony z ogoloną głową, z wąsami i długą brodą, przeprószoną siwizną. Niniejszy wizerunek jest typowym portretem polskiego szlachcica jako dowódcy wojskowego, odzianego w zbroję, na którą narzucono ubiór wierzchni – delię, uszytą z materiału wybarwionego na kolor czerwony, z ciemnym, futrzanym kołnierzem, spiętą pod szyją ozdobną zaponą, w XVII w. często używaną do spinania grubszej odzieży wierzchniej, zarówno męskiej, jak i kobiecej.

Stefan Czarniecki wywodził się ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej. Wspinał się po szczeblach kariery, mianowany kolejno: kasztelanem kijowskim (1655), wojewodą ruskim (1657), wojewodą kijowskim (1664) i hetmanem polnym koronnym (1665). Zasłynął z doskonałej znajomości rzemiosła wojennego. Opanował do mistrzostwa sztukę tak zwanej wojny szarpanej, polegającej na uchylaniu się od bitwy z głównymi siłami nieprzyjaciela i prowokowaniu potyczek podjazdowych.

W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych XX w. Wanda Drecka umieściła obraz „wilanowski” (wówczas w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie Oddziale w Wilanowie) wśród grupy kilku portretów hetmana, złączonych podobieństwem formalnym (zob. W. Drecka, Materiały do ikonografii Stefana Czarnieckiego, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. XV, nr 1, Warszawa 1953, s. 67-74).

Stefan Czarniecki (1599-1665), hetman polny koronny, kasztelan kijowski, wojewoda kijowski, wojewoda ruski; zbroja; delia; zapona; wojna szarpana; dowódca wojskowy; Wanda Drecka.

Agnieszka Woźniak-Wieczorek