Święta Rodzina

Żywa kolorystyka dzieła barokowego twórcy idealnie współgra z pogodnym charakterem scenki. Rysunek jest na tyle dokładny, że oddaje nawet na tak stosunkowo niewielkim formacie, poruszenie tak w geście, jak i powiewie wiatru. Święta Rodzina to mozaika motywów przewijających się niczym refren przez dzieła Albaniego, który dzięki swym urokliwym pejzażom ze sztafażem zaskarbił sobie miano Anakreonta malarstwa. Trzeba przyznać, że z niezrównanym wyczuciem potrafił wniknąć w atmosferę wydarzeń znanych z opowieści biblijnych, nadając im magiczną, baśniową jakość.

Intymność rodzinnego zgromadzenia ukazano z taką emfazą, że rzec by można iż ocierają się niebezpiecznie o zbytni patos, gdyby nie to, że taka właśnie była rola tych scenek – przeznaczone do prywatnej pobożności miały one poruszać, zaciekawiać, skłaniać do interakcji. Chodziło o taki dobór czytelnych znaków, z którymi ówczesny widz mógł się jasno identyfikować. Stąd widzimy tu tak charakterystyczne typy postaci-toposów: siedzący przy warsztacie ciesielskim św. Józef, medytujący nad Biblią, upozowany na myśliciela; Maryja zastygła w pozie do złudzenia przypominającej tę ze Zwiastowania; anioły adorujące małego Jezusa, zarówno te klęczące przy Nim – zawsze gotowi do usług akolici, jak te unoszące się w powietrzu na znak Bożej Opatrzności. Idylliczny nastrój sceny mącą niedostrzegalne zrazu, jednak obecne aluzje do przyszłej zbawczej Męki Chrystusa: sen Dzieciątka jako zapowiedź snu wiecznego, krzyż wyryty na kamiennej wazie trzymanej przez klęczące anioły czy pasący się nieopodal baranek.

Obraz pochodzi z kolekcji Stanisława Kostki Potockiego, nabyty został w 1808 r. Malarstwo Albaniego Potocki obserwował zresztą ze szczególną uwagą od pierwszych swych podróży. Na kartach Dziennika podróży do Italii w 1779 roku wymienia jego nazwisko dwudziestokrotnie. Tam też opisuje z podziwem kolekcję obrazów zgromadzoną w Palazzo Sampieri w Bolonii. Z obrazami Albaniego wiąże się pewien niepokój dotyczący ich transportu, gdyż zaniepokojony pisze on do zony: „W paczce, którą Spensberger wysłał z Wiednia zamiast dwóch, jest tylko jeden obraz (Albani?)”.Wydaje się jednak, że sprawy przybrały dobry obrót, gdyż dziś w Wilanowie mamy dwa obrazy łączone z nazwiskiem artysty.

DWM