Chrystus błogosławiący

Najbardziej charakterystyczną cechą sztuki Leonarda da Vinci – malarza i inżyniera – było świadome i innowatorskie zastosowanie światłocienia. Stosowanie go w malarstwie nie było niczym nowym, lecz dotąd istniał on paralelnie z mocno zaznaczoną linią, która jak stwierdził mistrz z Lombardii „nie istnieje w naturze”. Na drodze obserwacji doszedł do wniosku, że znajdująca się pomiędzy naszym okiem a przedmiotem warstwa powietrza wpływa na ich rozmycie. Dobrze widoczne jest to na obrazie „Zbawca Świata”, na którym dłonie są bardziej czytelne niż tors i głowa. Cała postać dzięki zastosowaniu sfumato jest wybitnie plastyczna, pełna wdzięku i miękkości zupełnie jakby spowita mrocznym, choć przejrzystym welonem. Solidny rysunek współgra z szeroko rozbudowaną skalą walorów i łączy się z wygaszeniem chromatyki.

Współcześnie budzi on duże zainteresowanie potęgowane przez bliską analogię z dziełem uznanym za oryginalny obraz Leonarda, wypożyczonym z rąk prywatnych i wystawionym w National Gallery w Londynie w 2011 r. Badania nad nim dowiodły autorstwa Leonarda (wcześniej obraz uważany był za dzieło Giovanniego Beltraffio). Porównanie obrazu wilanowskiego z podobnym przedstawieniem Chrystusa, znajdującym się w Art Institute w Detroit, skłania, by zastanowić się, czy nie jest to dzieło Giampietrina.

We wszystkich znanych wersjach obrazu Chrystus przedstawiony został jako Salvator Mundi. Jest to kanoniczne ujęcie : hieratyczne, w ujęciu frontalnym i we władczej pozie. Chrystus przenikające aż do dna duszy spojrzenie kieruje wprost na widza. W lewej ręce dzierży glob, prawą unosi w geście błogosławieństwa. Ten typ ikonograficzny zakorzeniony jest w przedstawieniu Chrystusa Pantokratora, znanej z tradycji Kościoła wschodniego, jednak Leonardo w duchu humanistycznym pomija aureolę, podkreślając także ludzką naturę Syna Bożego.

Stanisław Kostka kupił ten obraz uznając go za dzieło samego Leonarda da Vinci. Dzieje fascynacji Stanisława Kostki Potockiego dziełami Leonarda da Vinci mają długą historię, sięgającą jego podróży po Europie, podczas których zwiedzał najsłynniejsze galerie świata, m.in. Bibliotekę i Pinakotekę Ambrozjańską w Mediolanie, gdzie ogląda dzieła Luniniego i Leonarda.

Dominika Walawender-Musz