Porwanie Heleny

Dramatyczna scena ukazuje epizod porwania Heleny, od którego zaczęła się wojna trojańska. Historię miłości Parysa i Heleny znamy z kilku źródeł, spopularyzował ją Homer, znalazła się w Metamorfozach Owidiusza oraz w jego innym dziele pt. Heroidy. Legenda wzmiankowana jest też w zapiskach z II w. p.n.e. oraz w Fabulae rzymskiego pisarza Hyginusa. Motyw, ze względu na swój potencjał kreowania rozbudowanych, dynamicznych kompozycji, ładunek emocjonalny i niejednoznaczność moralną stał się ulubionym tematem malarzy i rzeźbiarzy, od czasów starożytnych po współczesne.

Zarzewiem konfliktu, który zaowocował dziesięcioletnim oblężeniem Troi przez Achajów był pojedynek trzech bogiń: Hery, Ateny i Afrodyty walczących o tytuł najpiękniejszej. Spór rozsądzić miał Parys, książę trojański, syn króla Priama. Przyznał on pierwszeństwo Afrodycie, która skusiła go obietnica małżeństwa ze słynącą z piękności Heleną, żoną króla Sparty – Menelaosa. Parys uprowadził wybrankę, niepomny na to, że była mężatką. Menelaos odwołał się do pomocy swego brata Agamemnona, króla Argos i Myken oraz wszystkich książąt achajskich. Ruszyli oni na leżącą w Anatolii i dotąd niezdobytą Troję na czele 1185 okrętów. A stało się tak, by wypełniła się wróżba – sen proroczy matki Parysa, Hekabe – otóż na kilka dni przed narodzeniem syna śniło jej się, że urodziła płonącą żagiew, od której spłonęło całe miasto. Mimo podjętych działań zapobiegawczych – tak tez się stało.

Na obrazie wilanowskim porwanie rozgrywa się pod osłoną nocy, w tle goreje miasto. W centrum kompozycji dwie postacie wojowników w hełmach i zbrojach antycznych, z których jeden po prawej stronie , zwrócony prawym bokiem unosi młodą, wyrywającą się kobietę, ujmując ją prawą ręką w pasie, a lewą pod uda. Helena odziana jest w jasną, różową szatę odsłaniającą pierś i fragment nogi oraz w sandały. Inny żołnierz wyrywa szkatułę z rąk siedzącej na ziemi na czerwonej draperii starszej kobiety, z twarzą zastygłą w przerażeniu. Na drugim planie zarysy mężczyzn wynoszących toboły z łupami.

Umieszczona w prawym dolnym rogu sygnatura: „GUIDUS RENUS INVENTOR FACIEBAT" odnosi nas w krąg wzorów Guida Reniego.

Obraz nabył Stanisław Kostka Potocki w 1808 r.