Dzieci

Wyobrażenie Jerzego Diatłowickiego - stojący najbardziej po prawej - pośród dzieci, z którymi bawił się w Kazachstanie w połowie lat 40. XX w.

W krótkometrażowej notacji filmowej "Syberyjski diament", powstałej na podstawie nagrania wywiadu historii mówionej z Jerzym Diatłowickim z 2016, przebitka z obrazem pojawia się na słowa: "Moje dzieciństwo to było przebywanie wśród dzieci kazachskich, rosyjskich, częściowo koreańskich, tatarskich".

Jednym z ważniejszych wątków relacji Jerzego Diałowickiego są kwestie tożsamościowe. Jako dziecko początkowo nie zdawał sobie sprawy ze swojej odrębności. Spędzając czas pośród dzieci o różnej narodowości, rozumiał jedynie, że jego rodzice i dziadkowie przyjechali z Polski. Gdy miał 4 lata, podczas dziecięcej kłótni koleżanką (Rosjanka, dziewczynka o imieniu Lubka, przedstawiona na innym rysunku), nazwała go Eврей (ros. Żyd), zaczął się zastanawiać nad swoim pochodzeniem. Usłyszawszy słowo, którego koleżanka użyła, aby go obrazić, a które on sam słyszał po raz pierwszy, od razu pobiegł do rodziców i zapytał, co ono właściwie oznacza. Jerzy Diatłowicki podkreśla w relacji, że nawet po wyjaśnieniu, które usłyszał do matki, jako mały chłopiec w ogóle nie potrafił odnieść do siebie żydostwa.

Można rozpatrywać przytoczoną historię jako świadectwo silnej asymilacji wielu rodzin polskich Żydów. Jest ona jednak przede wszystkim obrazem tego, że postrzeganie własnej tożsamości może być złożone i różnorodne, a także zależne od czynników zewnętrznych. Zrozumienie przez małe dziecko, które wychowuje się na zesłaniu, otoczone ludźmi o odmiennym pochodzeniu tego, że jest nie tylko Polakiem, ale i Żydem, może okazać się trudne. Dziecku brak odniesienia, pojęcie jest przecież oderwane od społeczności, z którą można by się utożsamiać.

Diatłowicki wspomina, że poczuł się Żydem dopiero w obliczu wydarzeń Marca ‘68. Jako student Uniwersytetu Warszawskiego (równolegle na wydziałach filozofii i socjologii) zaangażował się w działalność strajkowego komitetu studenckiego, którego został członkiem, a następnie delegatem. Niedługo później, pod zarzutem „nieodpowiedzialnego stosunku do Studium Wojskowego”, został wydalony z uczelni, a następnie powołany do służby wojskowej. W kolejnych dekadach Jerzy Diatłowicki zajmował się działalnością publicystyczną i dziennikarską.

Marta Frączkiewicz