Zamek w kształcie fasady

Zamek w kształcie fasady

Ten niezwykle ciekawy przedmiot dawnego rzemiosła stanowi parę z kluczem do zamku, który figuruje pod numerem inwentarza Wil.649 (zob. nota obiektu). Zamek posiada formę architektoniczną, na wzór fasady opiętej kolumnami, z portykiem o trójkątnym tympanonie. Centralna część posiada niszę o formie prostokątna, dwie boczne zamknięte są łukami; we wszystkich trzech znalazły się nagie męskie figury reprezentujące postaci mitologiczne: po środku jest to Jowisz, którego atrybutem jest orzeł widoczny u jego stóp. Jowisz, rzymski, Zeus, najwyższy władca nieba i ziemi, ojciec Bogów, ukazany jest jako gromowładny. Jego lewa ręka trzyma pioruny, drugi z głównych przypisanych mu atrybutów. Postaci w bocznych niszach ukazują cyklopów uchwyconych w momencie unoszenia do góry kilofów – tuż przed uderzeniem nimi w leżące u ich stóp dzbany. Przedmioty podobne do prezentowanego zamka, ze względu na kunszt wykonania oraz wartość materiału, przeznaczone były dla zabezpieczenia skarbców, skrzyń z precjozami należącymi na wąskiego grona najzamożniejszych. Obecność Jowisza i cyklopów, surowych i silnych, podkreślało siłę bezpieczeństwa jakie gwarantował rozbudowany i dekoracyjny mechanizm zamykający. Towarzyszący zamkowi klucz posiada również formę i treść, pozostające w związku z prezentowaną świątynią Jowisza; tam, ukazani zostali Amor i Hefajstos kujący strzały dla Boga miłości. Trzymane przez Jowisza pioruny również powstawały w kuźni Hefajstosa.

Zamek i klucz znajdują się w kolekcji wilanowskiej dzięki zakupom Stanisława Kostki i Aleksandry Potockich, twórców oddanego publiczności w 1805 roku Muzeum w tutejszym pałacu. W chwili zakupu (Paryż, 1808) zestaw zamku z kluczem uznawany był za dzieł włoskiego mistrza złotniczego, Benvenuta Celliniego (1500-1571), reprezentującego późny styl pomiędzy renesansem a barokiem, manieryzm. Jest autorem najsłynniejszego dzieła sztuki jubilerskiej – złotej solniczki, która była wykonania dla króla Francji, Franciszka I. Komplet wilanowski, zamek z kluczem, nie jest jednak dziełem jego rąk, a prawdopodobnie Jeana Goujon (ok.1510-ok. 1565), który wykonywał podobne ekskluzywne przedmioty na dwór królewski we Francji.

Rzemiosło, zamek, świątynia, skarbiec, Franciszek I, Hefajstos, Jowisz, cyklopy, Benvenuto Cellini, Paryż, Stanisław Kostka Potocki, Aleksandra Potocka