Wieszak ramiączko

Wieszak reklamowy przedwojennego żydowskiego sklepu z Warszawy, z napisami po obu stronach na drewnie:

Wytwórnia Okryć Da[m]skich - I. GOLDSZTAJN || Warszawa, Długa 17 m. 7 r[ó]g Miodowej tel. 11 - 96 - 91.

Potwierdzenie adresu (i nru telefonu) znajdujemy w książce telefonicznej z 1935-1936 r.: ,,11 96 91 Goldsztejn[!] Icek, krawiec damski, Długa 17". W dokumencie znajdującym się w Archiwum Państwowym w Warszawie (sygn. 48/119) Wytwórnia Okryć Damskich ,,Igol'' Icek Goldsztajn funkcjonowała w 1938 i 1939 na ul. Senatorskiej 10.

Imię i nazwisko „Icek Goldsztajn” pojawia się w wielu aktach urodzenia przechowywanych obecnie w Archiwum Państwowym w Warszawie, pochodzących z różnych miast. Pojawia się jednak także dwukrotnie w wykazach zgonów w getcie warszawskim (w większości pochodzą one z roku 1941), przechowywanych w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma. Jeden z wpisów mówi o wdowcu, Icku Golsztajnie (urodzonym w 1864 r. w Piotrkowie Trybunalskim, synu Abe Abrama i Fajgi; mieszkał na ul. Elektoralnej 35 m. 9), zmarłym 10.11.1941 r. z powodu krwotoku wewnątrzmózgowego (sygn. G 472, akt. 2487, k. 6384; por. kartę w bazie Geneanet, dostęp 7.02.2022); drugi wpis dotyczy innego Icka Goldsztajna (urodzonego w 1876 r., brak innych danych metrykalnych), zmarłego w wyniku wyniszczenia organizmu 12.07.1941 (sygn. G 471, akt. 2497, k. 26982).

W bazie osób zamordowanych w Zagładzie instytutu Yad Vashem (dostęp 7.02.2022) widnieją dane Icka Goldsztajna, który urodził się w 1905 r. (rodzice nosili o imiona: Dow i Bracha) i był krawcem; żonaty z Brajną (z domu Widelec). W okresie przedwojennym mieszkał w Warszawie, w której przebywał również w czasie wojny.

* * *

Wieszak, tak jak puszka firmowa Branki, przekazany został do kolekcji muzealnej przez Monikę Małecką-Krawczyk. Przedmioty zachowały się w łódzkim domu jej pradziadków, Leona i Franciszki Małeckich. Kupili go przed wojną od Żydów. Drewniany budynek z 1890 r. (rozebrany w 2020) stał przy ulicy Rudzkiej (wcześniejsza nazwa części ulicy: Piłsudskiego). Jak wspominała darczyńczyni - pod koniec swojego jestestwa stanowił, biorąc pod uwagę jego szeroko pojęte wyposażenie, coś w rodzaju wehikułu czasu. Z listu od  Moniki Małeckiej-Krawczyk, naświetlającej konteksty historii budynku i przedmiotów w nim zgromadzonych, ważnej dla historii tego konkretnego wieszaka:

,,Leon i Franciszka kupili ten dom od żydowskich rodzin w 1935 r. Zachował się akt kupna-sprzedaży obrazujący dość skomplikowane stosunki własnościowe działki, na której stał. Przetrwała też, jak wszystko w tym domu, książka meldunkowa budynku. Prowadzona od początku lat trzydziestych, dla wszystkich lokali łącznie, świadczy, że zamieszkiwali go głównie Żydzi. Dom był zroślakiem połączonym plecami i ścianami z innymi zabudowaniami i jeszcze u początku lat 30. XX w. traktowany był przez urzędników jako jeden budynek wielolokalowy. […] Po śmierci pradziadków w latach 60. i 70. XX wieku, dom przeszedł na własność ich córki Haliny, która strzegła spuścizny po rodzicach w sensie absolutnie dosłownym. W domu nie wolno było niczego ruszać, przestawiać, wyrzucać. Dom stał się żywym muzeum. Przetrwało w nim wszystko, czego tylko nie zniszczył czas. Sporą część wyposażenia przejął skansen budownictwa drewnianego w Łodzi, powstający przy Centralnym Muzeum Włókiennictwa".

We wspomnianym w liście akcie sprzedaży domu i działki jako właściciel wskazany został Enoch Sztajnsznajder, a jako użytkujących ją (pobierających dochody) w momencie sprzedaży wskazano: Izraela Józefa Wizenfelda i Benjamina Warszawiaka.

W księdze meldunkowej widnieje wiele żydowskich nazwisk: Szefnerowie, Kopf, Rozenblum, Łasker, Warszawiakowie, Gutmanowie, Wolberg, Wizenfeldowie, Bejscy, Reszelbach.

Przemysław Kaniecki, Natalia Różańska