Gabinet w Wieży

Nazwy historyczne: „Cabinet de Biblioteque”(ok. 1780 r.); „Gabinet w Baszcie” ( XIX w.); „Kancelarią jego Ekselncyi” (poł. XIX w.); „Gabinet w Wieży” (1933 r.)
Nazwy inne: Gabinet w Wieży północno-wschodniej;  Biblioteka Czasopism; Biblioteka Muzyczna; Czytelnia Czasopism.
Czas powstania: 1629 – 1642 (?); ok. 1780 r. – „Cabinet de Biblioteque”; XIX w. –  częściowa zmiana wystroju (?); lata 90 XIX w. – zmiana wystroju.
Architekci: n.n. (od 1629 do lat 90 XIX w.); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 90 XIX w. zmiana wystroju).
Artyści: stolarze wiedeńscy (lata 90 XIX w.).

Gabinet w Wieży przylega do narożnego Salonu Zimowego kończącego zarówno północną, jak i wschodnią amfiladę pierwszego piętra zamku. W XVIII w. w skrzydle północnym mieściły się prywatne apartamenty ostatnich łańcuckich Lubomirskich  – Izabeli z Czartoryskich i Stanisława, marszałka wielkiego koronnego na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Ok. 1780 r. pokój w baszcie, opisany jako „Cabinet de Biblioteque”, należał do apartamentu księcia Stanisława Lubomirskiego. Pomieszczenie posiadało cztery okna po jednym w każdej ze ścian i dostępne było przez drzwi z naroża salonu „Chambre de Parade”. Naprzeciwko wejścia istniała w baszcie kręcona klatka schodowa schowana w grubości muru.
Po śmierci Stanisława Lubomirskiego w 1783 r. jego apartament ulegał częściowym przeróbkom i adaptacjom podzielony na dwa mieszkania. Zajmowali je emigranci francuscy, którzy po rewolucji pozostawali na utrzymaniu Izabeli Lubomirskiej. Dawny salon marszałka wielkiego koronnego wraz z  „Cabinet de Biblioteque” w północno - wschodniej baszcie zajmował biskup Louis Hector Honoré de Sabran (+1811). W pierwszych latach XIX w. wnętrze opisane jako „Gabinet w Baszcie” miało „ Komin z Marmuru Czarnego” oraz  „Pułki naokoło Gabinetu na Książki pod alfabetem”.  
Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r. i podziale majątku między jej wnuków w 1822 r. właścicielem Łańcuta został Alfred I Potocki, ożeniony w 1814 r. z Józefiną Czartoryską.
Młodzi Potoccy urządzili w pokojach pierwszego piętra wschodniego skrzydła zamku własne mieszkanie nazywane Apartamentem Zimowym. Należał do niego także pokój w baszcie zwany „Kancelarią jego Ekselncyi”. Prowadziło do niego z salonu wejście przez dwie pary drzwi umieszczonych w grubości muru „podwójnych, biało malowanych, z zamkiem i okuciem francuskiem”. Gabinet doświetlały dwa okna. W kopulasto sklepionym i pomalowanym wnętrzu było pięć „Szaf na książki z półkami biało malowanych.”  Stała tu także „Kassa fornirowana i bronzem okuta”.
Po śmierci Alfreda I w 1862 r., jego syn i następca ordynacji Alfred II Potocki zamieszkał w odnowionym dawnym apartamencie Stanisława Lubomirskiego (północne skrzydło pierwszego piętra) zajmując również pokój w baszcie północno - wschodniej. Jak zapamiętała w 1885 r. synowa Alfreda II, Elżbieta z Radziwiłłów: „W wieży z ładnym sufitem ściany gładkie, piec kamyczkowy okrągły, stało biurko duże, żółte Pana Alfreda, gdzie mój teść zawsze pisał i rano urzędników przyjmował.”  
Po śmierci Alfreda II w 1889 r., w trakcie przebudowy zamku prowadzonej w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué i Alberata Pio, dawne apartamenty ostatnich Lubomirskich urządzano dla Elżbiety i Romana Potockich.
Należący do Apartamentu Męskiego pokój w baszcie odnowiono w latach 1890 – 1895 dla Romana Potockiego zmieniając jego wystrój na neorokokowy. W ośmiobocznym wnętrzu, doświetlonym przez dwa okna, znajduje się pięć wbudowanych, wnękowych, szaf bibliotecznych z osiatkowanymi drzwiami w górnej części (jedna nad drzwiami wejściowymi), które ujęto w snycerowane obramienia. Pod parapetami okiennymi zamontowano półki na książki. Dolną część ścian obudowano zielono malowaną płycinową boazerią. Podzielone na osiem pól sklepienie kopulaste ozdobiono sztukaterią. Podobne dekoracje zastosowano na ścianach w obramieniu szaf bibliotecznych, wnęk okiennych i nad kominkiem wykonanym z czerwonego marmuru.

Podstawowa bibliografia:
•    Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
•    Majewska - Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.
•    Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
•    Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
•    Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka