Staruszka w oknie podlewająca kwiaty

Obraz wilanowski jest prawdopodobnie kopią (może nawet repliką) obrazu Gerrita Dou, znajdującego się w wiedeńskiej Galerii Malarstwa” (Kunsthistorisches Museum). Początkowo namalowany na desce został przeniesiony na płótno, a w 1953 r. ponownie na deskę w pracowni konserwatorskiej Muzeum Narodowego w Warszawie.

Staruszka podlewa kwiatki, niezapominajki. Interpretować można je jako symbol wspomnień. Klatka zawieszona przy oknie jest pusta – być może wyfrunęły z niej ptaszki, które w tym przypadku oznaczać mogą dzieci, które odeszły z domu, by szukać swej drogi. Cały obrazek widzieć można jako alegorię tęsknoty i pamięci o tych, których nie ma już z nami.

Gerrit, uczeń Rembrandta, jeszcze w warsztacie w Lejdzie z nauk mistrza przejął zamiłowanie do efektów światłocieniowych. Jego ulubionymi tematami były sceny rodzajowe, w których często stosował motyw niszy lub okna, przez które wyglądają portretowane postacie. W tej konwencji chętnie portretował także samego siebie – jednym z najciekawszych obrazów z tej serii jest autoportret artysty wyglądającego przez okno z rozłożoną księgą na parapecie i palącego fajkę (Rijksmuseum, Amsterdam). Stara kobieta w oknie pojawia się w kilku obrazach malarza; przedstawiona przy wykonywaniu rozmaitych czynności: nawija nici na szpulę (Ermitaż, Petersburg), gotuje mieszając w garnku (Wallraf-Richarts Museum, Kolonia), trzymając świecę wygląda przez okno w nocy (również Wallraf-Richartz Museum, Kolonia). Kobiety mają charakterystyczne, podobne rysy twarzy i zbliżone stroje – biały czepek, czerwona bluza lub suknia oraz biały marszczony kołnierz.