Wenus medycejska

Na owalnym, wypukłym wycisku gemmy, na płaskim tle, obwiedziony wałkiem z uskokiem. 

Przedstawiana została tak zwana Wenus Medycejska. Marmurowy posąg, na którym wzorowano gemmę znajduje się w Galerii Uffizi we Florencji. Jest to kopia brązowej rzeźby Praksytelesa Afrodyta z Knidos. Marmurową kopię wykonał Kleomenes, ateński rzeźbiarz działający w I wieku p.n.e. Dzieło, ze względu na swoją urodę i kunszt, z jakim oddano postać kobiecą cieszyło się ogromną popularnością. Rzeźba była inspiracją dla wielu artystów: malarzy, rzeźbiarzy, a także twórców gemm. Podobny wycisk jak opisany znajduje się w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalne gemmy z daktylioteki Lipperta znajdziesz tutaj: gemma 1, gemma 2

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam oraz Wikipedii (ze zbirów Uffizi Gallery, Florence) oraz zbiorów Wellcome collection i „Segmenta nobilium signorum e statuaru : quæ temporis dentem inuidium euasere Urbis æternæ ruinis erepta, typis æneis ab se commissa perptuæ uenerationis monimentum”, Perrier, François, 1638;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)