Caritas

Stanisław Kostka Potocki przypisał obraz „Diepenbeckowi”; zapewne miał na myśli Abrahama van Diepenbecka (1598–1675), który był jednym z uczniów Rubensa. Choć atrybucji tej nie da się utrzymać, jednak pozostajemy w kręgu pracowni mistrza, gdyż autorem pierwowzoru malowidła znajdującego się obecnie w National Gallery w Londynie jest Anton van Dyck. Artysta namalował Caritas prawdopodobnie po powrocie z Włoch w 1627 r. w Antwerpii, jeszcze będąc pod silnym wpływem Tycjana i Guido Reniego. Przyjęto datowanie obrazu na ok. 1628–1629. Wkrótce Cornelis van Caukercken (1626–1680) wykonał według niego rycinę. Dzieło van Dycka cieszyło się dużą popularnością i było często kopiowane.

Przed osiedleniem się w Anglii, w 1632 r. malarz wykonał wiele obrazów religijnych dla kościołów w Antwerpii. W konwencji tematyki religijnej pozostaje również postać wpatrzonej w niebo młodej kobiety – Caritas, otoczonej zgodnie z kanonem symboliki trójką dzieci. Obraz jest alegorią bezinteresownej miłości opartej na altruizmie i duchowej więzi, która była szerzej rozumiana jako miłość do bliźniego. Kompozycja nawiązuje do dzieła Andrea de Sarto z 1518 r., przechowywanego w paryskim Luwrze. Włoski malarz ukazał na nim kobietę otoczoną trójką dzieci, z których jedno siedzi na jej kolanach i ssie pierś. Van Dyck uczynił podobnie: jedno z dzieci umieścił na kolanach kobiety, ale bardziej wydobył łączące całą grupę silne uczucie. Dzieci tulą się do matki, a ona spogląda w górę, jakby szukając opieki Opatrzności.

W kolekcji króla Jana III był wymieniony „obraz Panny Marii w gurę patrzącej z P. Jezusem…”. Odnajdujemy go później, ok. 1740 i 1746 r., w rezydencji Sobieskich w Żółkwi z adnotacją w inwentarzu, że miał podpis /Van Dyck/ i był przeznaczony do zabrania do Nieświeża.