Portret dziewczynki w girlandzie kwiatów

W XVII wieku mieszkańcy Niderlandów, owładnięci pasją ogrodniczą, sprowadzali do swych ogrodów rzadkie gatunki kwiatów o dużej wartości, chętnie widzieli je również namalowane. W Antwerpii około 1600 roku powstał nowy typ obrazu z motywem girlandy lub wieńca kwiatowo-owocowego z iluzyjnie przedstawionym reliefem, portretem lub motywem symbolicznym w części środkowej. Ten typ kompozycji zdobył szczególne uznanie wśród koneserów i kolekcjonerów. Zawarta w obrazach symboliczna mowa kwiatów miała różnorodne przesłanie. Jan Philip van Thielen, flamandzki malarz epoki baroku, uczeń Daniela Seghersa, przedstawiał tego rodzaju kompozycje w sposób mistrzowski. Współpracował z malarzem scen figuralnych Erasmusem Quellinusem Młodszym, z którym był spokrewniony.

Portret dziewczynki w girlandzie kwiatów z kolekcji lubelskiej jest najprawdopodobniej wynikiem wspólnej pracy tych dwóch artystów. Nie ma wątpliwości co do autorstwa van Thielena, ponieważ w dolnej części obrazu, na licu zachowała się sygnatura autora. Na przestrzeni lat artysta zmieniał sposób sygnowania swoich dzieł, co pozwoliło określić czas powstania obrazu na lata 1650–1660. Kompozycja portretu jest swobodna. Silny światłocień buduje formę. Artysta podkreślił naturalną urodę i wdzięk zaledwie kilkuletniego dziecka. Te cechy obrazu wskazywałyby na rękę Quellinusa Młodszego.

Dziewczynka lekko wychyla się z ciemnej przestrzeni, z namalowanym zarysem rzeźbionego, kamiennego kartusza-bramy (?), jej antykizujący strój, nienaturalna powaga oraz symbolika otaczających ją krótko kwitnących, różnobarwnych kwiatów wskazują, iż jest to portret zmarłej. Krótkotrwałość życia, przemijanie są symbolizowane przez kwiaty przedstawione niezwykle precyzyjnie, z botaniczną wiernością. Artysta dobrał rośliny ze względu na ich urodę, oryginalność, egzotykę i wymowę symboliczną. Gatunki kwiatów ukazane przez van Thielena kwitną od wiosny do jesieni, a więc w różnym czasie. Jedynie rajska kraina może być miejscem ich wspólnego spotkania poza czasem. W tle girland kwiatowych jest przedstawiony bluszcz, którego pędy okalają postać. Wiecznie zielona roślina symbolizuje wiarę w życie wieczne, a jej trwałość nieprzemijającą, serdeczną pamięć bliskich o przedwcześnie zmarłym dziecku.

Magdalena Norkowska