Mężczyzna - portret

Jest to obraz skrojony na miarę i potrzeby zamawiającego, zgodny z panującym gustem, wiernie odzwierciedlający trendy w modzie i sposobie autoprezentacji. Starszy już mężczyzna z rozpuszczonymi, długimi włosami, wąsikiem i małą bródką, prawą ręką wsparty jest na lasce ze złotym okuciem, lewą trzyma na wysokości piersi. Wytwornie ubrany w wyszukany zielony strój, który zdobią niebieskie wstążki i złoty haft. Zwraca uwagę i zachwyca kołnierz z brabanckiej koronki – zarówno w aspekcie sposobu jego malarskiego zobrazowania, jak i jako dzieło wprawnej ręki i świadectwo niepospolitych umiejętności rzemieślniczych. Widoczne fragmenty ciała modeluje wybornie kładziony światłocień. Tą samą zasadę, konieczną do zbudowania interesującej przestrzeni, malarz przykłada do wszelkich misternych szczegółów ubioru. Konsekwencja i rzetelność artysty sprawiają, że w odniesieniu do tego portretu możemy mówić mutatis mutandis o weryzmie.

Obraz wilanowski jest wyśmienitym przykładem znakomitego poziomu sztuki portretowej rozwiniętej w Holandii i Flandrii okresu Złotego Wieku. Nie wiemy, kto spogląda ku nam z portretu, łatwo jednak odczytać możemy intencje przyświecające mu podczas procesu zlecania obrazu, doboru stroju i samego pozowania. To tkwiące mocno w człowieku, a ujawniające i wzmagające się z biegiem lat, pragnienie pozostania w pamięci potomnych. Pozostawienia po sobie śladu, uobecnienia podczas rozłąki z bliskimi. Dążenie uniwersalne, zakorzenione w niezgodzie na przemijanie, w buncie wobec niszczącego działania czasu. A więc w gruncie rzeczy wyrosłe z podobnej wizji świata i podobnych emocji co moralizujące martwe natury – kongenialny wyznacznik umysłowości ówczesnych ludzi.

Prawdopodobnie z kolekcji Stanisława Kostki Potockiego - na odwrocie nalepka z pieczęcią hrabiego i nieczytelnym napisem. W dawnych inwentarzach próbowano identyfikować nazwisko twórcy (Philippe van Champagne ou Champaigne) oraz ustalić tożsamość portretowanego (Duc de Bouillon). O słuszności tych hipotez za wcześnie wyrokować, rzecz wymaga pogłębionych badań.

Dominika Walawender-Musz