Popiersie Alfreda Józefa Potockiego

Alfred Józef Potocki (1822-1889) był synem Alfreda Potockiego, pierwszego ordynata łańcuckiego, i Józefy Marii z Czartoryskich. W 1862 r. został drugim ordynatem łańcuckim. Był politykiem, piastował kolejno urzędy: ministra rolnictwa, premiera rządu austriackiego, a następnie namiestnika Galicji.

Marmurowe popiersie Alfreda Józefa Potockiego wykonane zostało wraz z popiersiem jego żony Marii Klementyny z Sanguszków (1830-1903) w 1856 r. w Rzymie przez Pietra Teneraniego (1789-1869), jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy późnego klasycyzmu. Artysta ten pozostawał pod wpływem twórczości największych rzeźbiarzy klasycyzmu: początkowo był uczniem i pomocnikiem Antonia Canovy, później został współpracownikiem Bertela Thorvaldsena. Wykonywał głównie portretowe popiersia. Portretował swego mistrza Thorvaldsena, osobistości Rzymu, jak papieża Piusa IX, oraz arystokrację europejską. Cieszył się dużym uznaniem w środowisku podróżującej do Rzymu polskiej arystokracji.

Popiersia młodych małżonków Potockich (Alfred i Maria pobrali się 19 marca 1951 r.) zamówione zostały zapewne podczas ich podróży do Włoch. Utrzymane są w konwencji klasycystycznego, idealizowanego portretu (o popiersiu Marii zob. Barbara Trojnar, Popiersie Marii z Sanguszków Potockiej, jak dawniej, w zamku w Łańcucie, „Cenne, bezcenne, utracone”, 2018, nr 1). Hrabia przedstawiony jest en face. Jego tors okrywa, stylizowana na antyczną, luźna szata udrapowana wokół szyi i przełożona przez lewe ramię. Twarz Potockiego jest pociągła, z wysokim czołem, o wyrazistych rysach, fryzura z bujnymi lokami na skroniach.

Oba biusty Potockich eksponowane były w łańcuckim zamku w Galerii Rzeźb. W czasach ostatniego ordynata łańcuckiego Alfreda Antoniego Potockiego, w latach dwudziestych XX w., rzeźby zdobiły korytarz wschodni na pierwszym piętrze zamku, a w 1944 r. wywiezione zostały za granicę. Popiersie Marii z Sanguszków zakupił około 1970 r. w Paryżu Andrzej Ciechanowiecki, stanowi własność Fundacji Zbiorów im. Ciechanowieckich przy Zamku Królewskim w Warszawie. Od 2017 r. eksponowane jest jako depozyt w zamku w Łańcucie. Popiersie Alfreda Józefa Potockiego zakupiło w 2022 r. Muzeum-Zamek w Łańcucie.

Barbara Trojnar