Zograskop optyczny

Zograskop

Zograskop był niezwykle popularnym narzędziem optycznym w drugiej połowie XVIII i początku XIX wieku. Jego konstrukcja oparta jest na skorelowanych ze sobą soczewce i lustrze odbijającym obraz – rycinę umieszczoną przed zograskopem, w pozycji prostopadłej do narzędzia. Odpowiednie ustawienie względem siebie soczewki, lustra i ryciny, sprawia, że obserwowana rycina sprawia wrażenie obrazu przestrzennego, trójwymiarowego. Aby ten efekt mógł powstać, oglądane ryciny muszą mieć określone właściwości – są to odbitki w typie zwanym vue d’optique. Charakteryzują się dużym linearyzmem, wyraźnie nakreśloną perspektywą zbieżną i kompozycją o wyraźnie podkreślonych liniach horyzontalnych. Przedmiotem rycin vue d’optique były przede wszystkim znane widoki panoramiczne słynnych budynków ukazanych w szerokim otoczeniu, ogrodów bądź placów miejskich. Uzupełniające opisy były odbijane w odwróceniu, ponieważ oglądane w odbiciu lustrzanym, ukazywały się odwrotnie względem oryginału.

W historycznej kolekcji Muzeum Pałacu w Wilanowie zachowało się 15 rycin w typie vue d’optique (są przedmiotem artykułu autorstwa M. Letkiewicza, pt. Vue d’optique – osiemnastowieczna grafika 3D w zbiorach wilanowskich, w: „Studia Wilanowskie”, XXIV, 2017). Są to miedzioryty kolorowane. Być może pierwotnie ów zbiór był liczniejszy, nie wiemy jednak, za sprawą kogo pojawiły się w zbiorach wilanowskich. Możemy przypuszczać, że skoro zachowały się ryciny, to kiedyś znajdował się w Wilanowie również zograskop. Omawiany obiekt jest nabytkiem do Muzeum. Uzupełnia ekspozycję w tzw. Gabinecie ks. Marszałkowej Izabeli Lubomirskiej.

Zograskop pozwala na przypomnienie ważnej dla dziejów muzeum wilanowskiego epoki Grand Tour. Wówczas bowiem, ryciny w typie vue d’optique stanowiły popularną pamiątkę, pozwalając na ponowne oglądanie w formie przestrzennej miejsc podziwianych w podróży.

Grand Tour, rycina, widok, panorama, vue d’otpique, 3D, obraz trójwymiarowy, obraz przestrzenny, Marek Letkiewicz, Izabela z Czartoryskich Lubomirska