Gwiazda Orderu Świętego Stanisława I klasy

Order Świętego Stanisława ustanowiony został przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1765 roku. Do rozbiorów Polski wchodził w skład trójorderowego systemu, do którego należały: Order Orła Białego, Order Świętego Stanisława i Order Wojskowy Virtuti Militari. W 1831 roku Order Świętego Stanisława został włączony do systemu odznaczeń rosyjskich, w którym zajął ostatnie miejsce w hierarchii. Do odznak orderu należały: krzyż, gwiazda i wstęga zróżnicowane wymiarami w zależności od ich klasy. Po odzyskaniu niepodległości order z powodu zruszczenia i degradacji nie został restytuowany.

Prezentowana Gwiazda Orderu Świętego Stanisława I klasy pochodzi z kolekcji generała Franciszka Dzierżykraj-Morawskiego (1783–1861). Polski poeta, tłumacz, uczestnik wojen napoleońskich, otrzymał Order Świętego Stanisława w 1829 roku, z okazji koronacji cara Mikołaja I na króla Polski. Ukazem z 30 grudnia 1831 roku zmieniony został wygląd wszystkich odznak orderu. Największe różnice dotyczą środkowej, okrągłej plakietki i faktury promieni. W gwieździe Morawskiego, na groszkowym polu plakietki widnieją inicjały SS (Sanctus Stanislaus), a rzędy małych groszków na promieniach przypominają brylanty, stąd jej nazwa – gwiazda brylantowana. Plakietkę okala dewiza orderu PRAEMIANDO INCITAT (nagradzając zachęca). Całości dopełnia okazały, zielono emaliowany wieniec laurowy, w którym umieszczono dziewięć czerwono emaliowanych jagód. Na odwrocie gwiazdy nie ma żadnej sygnatury, trudno również ustalić datę jej wykonania. W świetle badań, datowana jest po 1832 roku.

Genowefa Horoszko