Bogurodzica Hodigitria [Bogurodzica Hodigitria Smoleńska]

Najstarszy wizerunek Bogurodzicy Hodigitrii Smoleńskiej był przypuszczalnie kopią ikony z Konstantynopola przywiezionej na Ruś w 1046 r. i przeniesionej z Czernihowa do Smoleńska w 1095 r. Stała się ona świadectwem bliskich więzi łączących dynastię Rurykowiczów z Bizancjum. W końcu XIV w. Księstwo Smoleńskie popadło w zależność od Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1398 r. książę Witold miał podarować ikonę córce Zofii, która wyszła za mąż za księcia moskiewskiego Wasyla. Inne podanie głosi, że ostatni książę smoleński uciekając w 1404 r. przed księciem Witoldem zabrał ikonę do Moskwy. W 1456 r., wykonano kopię dla moskiewskiego soboru Zwiastowania Bogurodzicy, a oryginał powrócił do Smoleńska. Odtąd ikona, uznana za obrończynię zachodnich rubieży Rusi, nazywana jest Smoleńską. Cieszy się ona niesłabnącą czcią wśród rosyjskich prawosławnych. W czasie wyprawy napoleońskiej na Rosję obraz wywieziono do Jarosławia nad Wołgą. Po odwrocie francuskich wojsk powróciła ona do Smoleńska. Moskiewską kopię ikony smoleńskiej z 1456 r. zabezpieczono w 1812 r. w Wołogdzie. Natomiast pochodząca z 1602 r. kopia wizerunku, umieszczona w nadbramnej cerkwi smoleńskiego kremla, została zabrana przez wycofujące się ze Smoleńska wojska rosyjskie. Była ona noszona w procesjach i wyprawach bojowych. Poczynając od bitwy pod Borodino, przeszła z rosyjską armią całą Europę aż do Paryża i powróciła do Smoleńska. Pomimo prześladowań rosyjskiej cerkwi prawosławnej po rewolucji 1917 r., pomimo zniszczenia wyposażenia lub wyłączenia z kultu wielu świątyń, wszystkie trzy najstarsze ikony Hodigitrii Smoleńskiej przetrwały do drugiej wojny światowej. Najstarszą zastali w nieczynnej cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy wkraczający w 1941 r. do Smoleńska Niemcy. Niestety po ich wypędzeniu obrazu już nie było i do dnia dzisiejszego jego zniknięcie pozostaje zagadką.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967