Wrzeciono

Wrzeciono to prosty, wykonany z drewna, przyrząd do ręcznego przędzenia, czyli skręcania włókien lnu, konopi czy wełny. Znane jest już od neolitu i nadal używa się go w różnych częściach świata. Wraz z upowszechnieniem się kołowrotków, podnoszących wydajność pracy, popularność stosowania wrzeciona tylko z kądzielą znacznie zmalała.

Wrzeciono kształtem przypomina iglicę. Na dolną jego część, w celu dociążenia i tym samym zwiększenia bezwładności, potrzebnej do utrzymania przyrządu w ruchu obrotowym, nasadzany jest krążek nazywany przęślikiem. Może być on wykonany z różnych materiałów – najczęściej gliny lub kamienia, ale też z ołowiu, brązu, drewna czy bursztynu. Bywają wrzeciona, które zamiast przęślika posiadają wytoczone w dolnej części zgrubienie. Przykładem wrzeciona tego rodzaju, jest prezentowany egzemplarz ze zbiorów etnograficznych Muzeum Narodowego w Szczecinie, którego część pracująca ma postać pierścienia przechodzącego w krótki szpic.

Na ogół wrzeciono używano z przęślicą, do której mocowana była kądziel, czyli pęk włókien. Prządka wyciągała włókna lewą ręką, zwilżała śliną i skręcała w palcach. Następnie zaczepiała je o wrzeciono, które puszczała prawą ręką w ruch. Z uprzędzonych nici tkano na krosnach tkaniny. Przędzenie za pomocą wrzeciona było zajęciem typowo kobiecym. Była to umiejętność powszechnie znana. Z uwagi na to, że sam proces był czasochłonny, poświęcano mu każdą wolną chwilę. Przędzenie wiązano z pracowitością i troskliwością, czyli cechami, jakie ceniono u dobrych gospodyń.

Nazwa wrzeciono odnosi się także do osi, na której obraca się szpula kołowrotka oraz do elementów maszyn przędzalniczych. 

Agnieszka Słowińska