Branicki Jan Klemens (1689-1771) - portret

Portret Jana Klemensa Branickiego nie wnosi co prawda nowej jakości artystycznej, ale trzeba przyznać, że jest udaną kompilacją kilku chwytów kompozycyjnych. Powierzchnię obrazu artysta podzielił na trzy trójkątne pola, do wyznaczenia których zastosował żółtawą kotarę zwisającą nad głową oraz spiętą brylantową klamrą skórę rysia. Taki układ spiętrzonych w pionie linii ukośnych posłużył do uwznioślenia postaci sarmaty. Charakterystyka twarzy portretowanego jest udatna, podobieństwo oddane zostało z dużą precyzją. Rozmyty koloryt charakterystyczny dla zastosowanej techniki pastelu współgra z rozproszonym światłem, dzięki czemu utrwalono mnóstwo szczegółów i niuansów kolorystycznych. Strój wąsatego, z wysoko po polsku podgoloną siwą fryzurą mężczyzny stanowi jasny żupan, liliowy czechman zapięty na dwie perły oraz podbita błękitnym aksamitem skóra rysia. Ślad kredki pastelowej jest niemal niewidoczny, a wytworność przejść tonalnych sprzyja reprezentacyjnemu charakterowi dzieła.

Jan Klemens Branicki był synem wojewody podlaskiego Stefana Mikołaja i Katarzyny Scholastyki z Sapiehów. Konsekwentnie piął się po szczeblach kariery wojskowej i cywilnej – od 1728 był generałem artylerii koronnej, od 1735 hetmanem polnym koronnym, od 1748 wojewodą krakowskim, od 1752 hetman wielkim koronnym, a od 1762 kasztelanem krakowskim. Był trzykrotnie żonaty – w 1709 z Katarzyną Radziwiłłówną, po jej śmierci w 1732 r. poślubił Barbarę z Szembeków Rzewuską (małżeństwo wkrótce się rozpadło) a w 1748 r. Izabelę (Elżbietę) z Poniatowskich Branicką.

Louis François Marteau wykonał kilka powtórzeń tego wizerunku, wzorując się na portrecie autorstwa Sylwestra Augustyna Mirysa ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Identyczny pastel znajdował się w zbiorach Edwarda Natansona.