Plac Sofijski w Kijowie

Te dwa zabytki kojarzone jednoznacznie z Kijowem znajdują się przy Placu Sofijskim. Pierwsze budowle sakralne istniały tu prawdopodobnie już za panowania księżnej Olgi (945–947), jeszcze przed Chrztem Rusi. Budowę świątyni, która przetrwała do naszych czasów rozpoczął w XI wieku książę Włodzimierz Wielki. Wzniesiono ją w stylu bizantyjskim. Sobór bardzo ucierpiał w wyniku najazdu Tatarów. W XVII wieku podjęto decyzję o odbudowie poważnie już zrujnowanej budowli pozbawionej kopuł i dachów. Rozbudowana została wówczas znacząco według projektów włoskiego architekta Octaviano Manciniego. Sobór otrzymał barokowy wygląd. Okazałą dzwonnicę dominującą nad założeniem wzniesiono w XVIII wieku.

W 1888 roku na Placu Sofijskim odsłonięty został z okazji 900-lecia chrztu Rusi pomnik Bogdana Chmielnickiego. Monument usytuowano tu, gdyż to właśnie na tym placu w 1648 roku kijowianie powitali Bogdana Chmielnickiego, który został przywódcą powstania przeciw Rzeczypospolitej.

Zdjęcie przedstawia widok placu Sofijskiego od strony Pasażu Włodzimierskiego. Założenie sakralne ukazano z dużej odległości, w taki sposób, aby w całości zmieściło się w kadrze. Na jego tle widoczny jest pomnik Bogdana Chmielnickiego. Po prawej stronie placu znajdują się XIX-wieczne zabudowania, zastąpione późnej przez kamienice pierzei ulicy Włodzimierskiej. Na pierwszym planie po prawej stronie widok flankuje gmach Peczerskiego Sądu Rejonowego miasta Kijowa. Po lewej stronie Pasażu Włodzimierskiego uchwycona została dorożka. Zdjęcie zostało tak skadrowane, że żaden z elementów nie dominuje nad pozostałymi. Wysoką fasadę sądu równoważy monumentalna dzwonnica. To sam plac jest tematem fotografii, nie konkretny obiekt.

Album Widoki Kijowa - Виды Киева [Vidy Kieva] wydała firma Leona Idzikowskiego, działająca w Kijowie od 1858 aż do 1918 roku, kiedy została przejęta przez władze bolszewickie. Po śmierci właściciela w 1865 roku księgarnię i wydawnictwo prowadziła jego żona Hersylia z Buharewiczów. Przez 32 lata jej zarządzania (do 1897 roku) oficyna wydawnicza znakomicie się rozwinęła, stając się jedną z największych w branży we wschodniej Europie. Firmą kierował również syn Władysław Idzikowski do 1920 roku. Wydawnictwo utrzymywało ożywione kontakty z księgarniami zachodnimi. Filię w Warszawie otwarto przy ulicy Marszałkowskiej 119 w 1911 roku, a następnie przeniesiono w Aleje Jerozolimskie pod nr 18. Przy siedzibie głównej w Kijowie w prestiżowej alei Kreszczatik działała czytelnia dla klientów. Firma prowadziła również biuro koncertowe i galerię artystyczną.

Autorem zdjęć w albumie Widoki Kijowa jest Franciszek de Mezer (1830-1922), kijowski malarz i fotograf. Zasłynął i przeszedł do historii jako mistrz wysokiej jakości zdjęć, dokumentalista starego Kijowa. Był oficjalnym fotografem Uniwersytetu św. Włodzimierza w Kijowie. Jego atelier, podobnie jak księgarnia Leona Idzikowskiego, również mieściło się przy Kreszczatiku.

Album znajdujący się w zbiorach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zawierający zestaw dwunastu luźnych kart jest pewnym wyborem z bogatej twórczości Franciszka de Mezera. Jego widoki Kijowa były dystrybuowane przez wydawnictwo Leona Idzikowskiego prawdopodobnie w dużych ilościach jako popularna pamiątka z podróży lub upominek, co nie ujmuje jakości ani fotografiom, ani też elegancji twardej kopertowej oprawy w płótnie w kolorze bordo z tłoczonymi białymi literami.

Album powstał w pomiędzy 1888 a 1893 rokiem, o czym można wnioskować na podstawie fotografii. Jedna z nich przedstawia pomnik Chmielnickiego na Placu Sofijskim odsłonięty w 1888 roku, inna zaś zabudowania cerkwi pw. śś. Piotra i Pawła, które w 1893 roku zburzono w celu wzniesienia nowej świątyni.

Każde z dwunastu zdjęć naklejone jest na sztywną kartę z nadrukowaną bordiurą o geometrycznym wzorze. Poniżej tej ozdobnej ramki znajduje się tłoczony znak firmowy fotografa „Fr. De Mezer A Kieff” – znak artysty fotografa. Na rewersie karty naklejony jest znak oficyny wydawniczej Leona Idzikowskiego w kształcie palety malarskiej z napisem: Librairie, Magasin de Musique et Salon Artistique Léon Idzikowski Kieff Maison Popoff.

Ewa Mostowicz-Kapciak