Pamiątki rodzin Justmanów i Włodawerów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Rodzinę Justmanów tworzyło przed wojną osiem osób: Aron Justman (ur. 1884) i Chaja Miriam z domu Rozenstrauch (ur. 1888); Rywka (Regina) (ur. 1913?), Paulina (Pesa Fajga, ur. 1914), Emanuel (ur. 1915), Lejb (Lebek) (ur. 1917?), Bluma (ur. 1920?) i Pinchas (ur. 1922?). W grudniu 1936 r. Paulina wyszła za mąż za urzędnika Artura Włodawera (Arona, zwanego Artkiem, ur. 1911).
Paulina i Artur Włodawerowie uciekli na wschód przez zieloną granicę w październiku 1939 roku. Niezależnie od nich uciekł z Warszawy także Emanuel Justman. Natomiast Regina Justman została w Warszawie, aby opiekować się rodzicami; w Warszawie pozostało również młodsze rodzeństwo. Cała ta część rodziny zginęła najpewniej w Treblince w 1942 roku.
Włodawerowie zostali w 1940 r. zesłani z Łucka na Syberię, do Asino. W 1941 r., gdy objęła ich amnestia, pracowali w placówkach wychowawczych.
Powrócili do Polski w 1946 roku. W lipcu 1946 r. w Ząbkowicach Śląskich urodziło się im dziecko. Paulina Włodawer pracowała od 1948 r. jako biochemik lipidów w odbudowanym Instytucie Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego, najpierw w Łodzi, potem w Warszawie (po przeniesieniu instytutu w 1953). W 1966 r. uzyskała tytuł profesora.
W dobie Marca '68 małżeństwo wyjechało z Polski do Szwecji. Kontynuowali pracę zawodową, mieszkali pod Sztokholmem. Ich syn, Aleksander Włodawer, wyjechał wówczas do Stanów Zjednoczonych, gdzie został profesorem. Dziś jest światowej sławy krystalografem (zob. https://www.youtube.com/watch?v=-Lj6SHEnshQ).
Więkosząć archiwum rodzinnego przekazał do Muzeum Historii Żydów Polskich w 2008 roku, w pierwszych miesiącach programu zbierania pamiątek.

Przemysław Kaniecki