Pamiątka dwusetnej rocznicy odsieczy wiedeńskiej

Prezentowana praca na papierze wykonania jest w technice chromolitografii, a więc litografii barwnej. Zasadniczym przedmiotem jej przedstawienia jest tzw. Krucyfiks królowej Jadwigi – drewniana figura Chrystusa na krzyżu na tle srebrnej, dekoracyjnej blachy, znajdująca się jednym z bocznych ołtarzy katedry wawelskiej. Tutaj, zgodnie z wolą Marii Kazimiery, małżonki króla Jana III, zawisło jako wotum, strzemię pokonanego pod Wiedniem w trakcie bitwy strzemię wielkiego wezyra, Kara Mustafy. Na litografii strzemię zawieszone jest na stopach ukrzyżowanego Chrystusa, symbolizując jego wstawiennictwo w zwycięstwie nad siłami osmańskimi i triumf chrześcijaństwa. Do dziś, w tym samym miejscu, eksponowana jest kopia oryginalnej pamiątki, która przechowywana jest w skarbcu katedralnym. U dołu krucyfiksu ukazane zostały kolejne pamiątki kojarzące się z triumfem Sobieskiego w roku 1683 – tzw. tarcza wróżebna Jana III oraz buńczuki tureckie. Pierwsza z nich, tarcza wróżebna, to niezwykły obiekt odnaleziony przypadkiem, w roku 1679, w katedrze wawelskiej. Powierzchnia tarczy ozdobiona jest sceną rozegranej w 312 roku bitwy Konstantyna z Maksencjuszem, która faktycznie oznaczała triumf chrześcijaństwa nad starożytnym pogaństwem. Buńczuki tureckie, złożone jako panoplium, symbolizują przywiezione do Polski, zdobyta na Turkach trofea. Po obu stronach tła krucyfiksu ze srebrnej blachy, umieszczone zostały wizerunki królewskie opatrzone herbami rodowymi, Janiną Sobieskich oraz domu de la Grange d’Arquien, z którego wywodziła się Maria Kazimiera. Pod sceną znalazł się podpis o treści: "Pamiątka Dwuchsetnej rocznicy oswobodzenia Chrześcijaństwa od najazdu Turków przez Jana III Sobieskiego, króla polskiego, wydane przez Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Artystów w Krakowie, R. P. 1883", wskazując na okoliczności powstania chromolitografii. Przypomnijmy, że rok 1883 był okazją do rozlicznych wydarzeń podejmowanych przez żyjących pod zaborami Polaków, upamiętniających triumf króla Jana III sprzed 200 lat. Jednym ze sławetnych świadectw obchodów rocznicowych było namalowane przez Jana Matejkę ogromnych rozmiarów płótno zatytułowane Sobieski pod Wiedniem, które obecnie oglądać można w Muzeach Watykańskich.

Krucyfiks, królowa Jadwiga, Maria Kazimiera, tarcza wróżebna, buńczuki, pamiątka, 1883, Jan Matejko