Dzbanuszek - Epichysis w stylu Gnathia

15.0 wys. bez uchwytu

9.5 średn. stopy

Tego typu średnie dzbanuszki, nazywane epichysis były typowe dla ceramiki produkowanej w Południowych Włoszech. Charakteryzuje je szeroki i płaski brzusiec, na górze i na dole zakończony wystającą obręczą. Epichysis mają długą, wąską szyjkę oraz uchwyt (imadło) wyższe niż poziom wylewu szyjki. Ich przeznaczenie jest określane w różnych źródłach jako naczynia do wina lub oliwy. Naczynie zachowało się do naszych czasów w całości, jedynie jego wylew został uzupełniony i podmalowany na czarno.

Wilanowski dzbanuszek został wykonany z żółto-brązowawej glinki, jednak jego powierzchnię prawie w całości pokrywa czarny firnis (pokost). Na nim namalowano motywy roślinne i geometryczne, takie jak gałązka lauru na brzuścu oraz kwiaty, linie i kropki.

Jak powstało to starożytne naczynie? Najpierw wytoczono je na kole garncarskim i doklejono uchwyt oraz wylew. Po przeschnięciu powierzchnię pokryto firnisem, czyli delikatną, specjalnie przygotowaną i oczyszczoną glinką. Jednak czarny kolor pojawiał się dopiero po wypale w piecu. Najpierw wypalano je w atmosferze z dostępem tlenu, a po osiągnięciu odpowiedniej temperatury odcinano jego dopływ (zamykając otwory pieca i być może dokładając mokrego drewna), dzięki czemu zawarte w wierzchniej glince tlenki żelaza ulegały redukcji i zmieniały kolor z czerwonego na czarny. Glinka ta także lekko się nadtapiała – nadając naczyniom charakterystyczny, satynowy połysk i sprawiając, że były nieprzepuszczalne dla płynów.

Tego typu naczynia – pokryte czarnym firnisem i ozdobione dekoracją białą, czerwoną i żółtą - powstawały głównie w II. połowie IV i na początku III wieku p.n.e. Produkowano je w Południowych Włoszech, a ich najlepsze egzemplarze stworzono w rejonie Apulii, skąd najprawdopodobniej pochodzi wilanowski egzemplarz. Określa się je terminem „gnathia” pochodzącym od nazwy starożytnej miejscowości Gnathia (Egnazia), w której wiele z nich odnaleziono.

Agnieszka Żuber, na podstawie badań W. Dobrowolskiego

„Wazy Greckie Stanisława Kostki Potockiego”, Warszawa 2007.