Bogurodzica Hodigitria

Ikona Bogurodzica Hodigitria Smoleńska, Rosja XIX/XX w.
Prezentowana ikona jest jednym z licznych wizerunków Hodigitrii Smoleńskiej, spopularyzowanego w Rosji i znanego na terenach dawnych księstw Rusi od połowy XI w. – patrz S.12677MŁ. S.12777MŁ, S.12785MŁ. Od 1654 r. Smoleńsk na powrót odebrany Rzeczypospolitej przez cara Aleksego I Romanowa, przeszedł na stałe pod władanie państwa rosyjskiego. Pierwowzór obrazu Bogurodzicy Smoleńskiej, uznawanej za obrończynię zachodnich rubieży Rusi, znajdował się do 1812 r. w Smoleńsku. W czasie wyprawy napoleońskiej na Rosję biskup smoleński Jonasz przewiózł ikonę do Moskwy i Jarosławla. Po odwrocie francuskich wojsk powróciła ona do Smoleńska. Moskiewska kopia pierwowzoru ikony smoleńskiej pochodząca z 1456 r., zabezpieczono w 1812 r. w Wołogdzie. Natomiast pochodząca z 1602 r. kopia ikony, umieszczona w nadbramnej cerkwi smoleńskiego kremla, została zabrana przez wycofujące się z płonącego Smoleńska wojska rosyjskie, noszona w procesjach i pochodach bojowych, poczynając od bitwy pod Borodino, przeszła z rosyjską armią całą Europę aż do Paryża i powróciła do Smoleńska. Pomimo prześladowań rosyjskiej cerkwi prawosławnej po rewolucji 1917 r., pomimo zniszczenia wyposażenia lub wyłączenia z kultu wielu świątyń, wszystkie trzy najstarsze ikony Hodigitrii Smoleńskiej przetrwały najgorszy czas do drugiej wojny światowej. Najstarszą ikonę smoleńską zastali w nieczynnej cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy wkraczający w 1941 r. do Smoleńska Niemcy, niestety po ich wypędzeniu obrazu już nie było i do dnia dzisiejszego jego zniknięcie pozostaje zagadką. Podobnie, jak pozostaje zagadką zniknięcie innej, wizerunkowo bliskiej do smoleńskiej, ikony Bogurodzicy Tychwińskiej – patrz S.12837MŁ, S.12838MŁ.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967